Kontentke ótiw

Germaniya imperiyası

Wikipedia, erkin enciklopediya
German imperiyası, 1871—1918
German imperiyası bayraǵı (1871—1918)
Germaniya tariyxı
* German qáwimleri
* Ullı Kóshiw
* Muxaddes Rim imperiyası
* German awqamı
* Arqa German Awqamı
* German Imperiyası
* Veymar Respublikası
* Úshinshi Reyx
* GDR
* GFR (1990 ǵa shekem)
* Birlesken Germaniya

German Imperiyası (nemisshe Deutsches Reich) — nemis mámleketiniń 1871-1945-jıllardaǵı rásmiy atı.

Házirgi waqıtta „German Imperiyası“ atın tek 1871-1918-jıllar ushın isletedi (bul nemisshe Kaiserreich atamasına uyqas túsedi). Geyde onı „Ekinshi reyx“ dep te ataydı.

Kóbinese, 1918-1933-jıllardı "Veymar Respublikası" dáwiri dep júrgizedi, 1933-1945-jıllar Germaniyası bolsa "Úshinshi reyx" yamasa „fashistik Germaniya“ dep ataladı.


Germaniya imperiyasınıń tiykarshıları retinde Otto fon Bismark hám Vilgelm I Gogentsollern tilge alınadı. Germaniya imperiyası 1918-jılda Noyabr revolyuciyası nátiyjesinde Veymar Respublikasına aylandı.

Sociallıq-siyasiy dáwirleri

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
  • Bismarktiń roli
  • Imperiyanıń payda bolıwı. Buǵan German awqamınıń bólekleniwi (1866), úsh urıs (Germaniya-Daniya urısı (1864), Avstriya-Italiya-Prussiya urısı (1866), Franciya-Prussiya urısı (1870-1871)), Avstriyanıń Germaniya tariyxınan shıǵıwı, Arqa Germaniya awqamı (1866-1871) sebepshi boldı
  • Germaniya hám Prussiya ortasındaǵı eki mámleketshilik, german mámleketleri arasında Prussiyanıń jetekshiligi
  • Imperiya hám onı quraytuǵın mámleketlerdiń húkimetleri konstitucion monarxiya bolǵan.
  • Imperiya ulıwmalıq saylaw huqıqı (Prussiyadan tısqarı!)
  • 5 partiyalı sistema (socialistler, shep liberallar, milliy liberallar, katolik „Oray“, konservatorlar)
  • Jámiyettiń fundamental siyasiylestiriliwi
  • Avtoritar basqarıw rejimi, saylawlardaǵı aldawlar
  • Jámiyettiń áskeriylestiriliwi
  • Aktiv industrializaciya, xalıq sanınıń ósiwi, batıs aymaqlarǵa migraciya, ásirese shıǵıs german polyaklarınıń migraciyası
  • Baspanıń rawajlanıwı hám tásiri
  • Universitetlerdegi jańa zamanagóy pánlerdiń ótiliwi
  • Rasizm ideyalarınıń ósiwi

Tiykarǵı waqıyaları

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
  • Parlamentte áskeriy byudjet ushın toqtawsız gúres
  • Parlamenttiń tez-tez tarqatılıp jiberiliwi
  • Vilgelm I hám Bismarkqa qarsı qaslıqlar
  • Liberal dáwir (1871-1879)
  • Ekonomikalıq túskinlik (1873-1879) (der Gründerkrach)
  • Proteksionizmge ótiw
  • Polyaklardıń germanlastırılıwı
  • Socialistler menen gúres
  • 1879-jılda ishki siyasatta júz bergen „Konservativ daǵdarıs“
  • Social qamsızlandırıwdıń payda bolıwı
  • Aktiv sırtqı siyasat
  • Namibiyadaǵı koloniyalar hám 1904-1907-jılǵı genocid
  • Cabern waqıyası, 1913

Tarıyxı

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
Versalda German Imperiyasınıń daǵaza etiliwi. Bismark súwrettiń qaq orayında.

1870-jılda Franciya-Prussiya urısı (1870-1871) baslandı. Prussiya kansleri Otto fon Bismark hám Vilgelm I urıs nátiyjesinde Franciya qudiretin joqqa shıǵarıp, Germaniyanı birlestiriwge úmitlengen edi. Franciya imperatorı Napoleon III bolsa Germaniyanıń birlesiwine tosqınlıq etip, Evropadaǵı Franciya húkimranlıǵın saqlap qalmaqshı edi. Arqa Germaniya awqamı áskerleri tolıq jeńiske eristi. 1871-jıldıń 18-yanvarında Versal sarayında Bismark hám Vilgelm I German Imperiyası dúzilgenligi tuwrısında járiyaladı. Imperiyaǵa Bavariya hám qubla german mámleketleri sıyaqlı Arqa Germaniya awqamına aǵza bolmaǵan mámleketler tez arada qosıla basladı. Avstriya Germaniyanıń bir bólegi bolıwdı qálemedi. Francuzlar tárepinen tólengen 5 milliard frank muǵdarındaǵı reparaciyalar german ekonomikasınıń bekkem tiykarı boldı. Bismark jay ǵana rásmiy tárizde Germaniyanıń ekinshi shaxsına aylandı.

Aymaqliq bóliniwi

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]

Germaniya birlestirilgennen keyin bir payıtlar ǵárezsiz bolǵan mámleketlerdiń húkimdarları óz qudiretlerin saqlap qala aldı hám tek ǵana imperator, yaǵnıy, Prussiya patshasına boysınatuǵın boldı. Usınıń sebepinen Germaniyada birden-bir aymaqliq bóliniw bolmaǵan.

Birlesken mámleket quramına tómendegiler kirdi:

Ádebiyatlar

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
  • Halder, Winfrid: Innenpolitik im Kaiserreich 1871—1914, 22006.
  • Nipperdey, Thomas: Deutsche Geschichte 1866—1918, Bd. 2: Machtstaat vor der Demokratie, 1992.
  • Ullmann, Hans-Peter: Das deutsche Kaiserreich 1871—1918, 1995.

Sonday-aq

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]

Derekler

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]

Siltemeler

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Germaniya_imperiyası&oldid=73866» saytınan alınǵan