Kegeyli rayonı

Kegeyli
42°46′32″N 59°36′37″E
Xalıq sanı	74 200 (2022) adam
Milliy quramı	qaraqalpaqlar, qazaqlar
Waqıt zonası	UTC+5
Kegeyli

Kegeyli rayonı — Qaraqalpaqstan Respublikasındaǵı rayon. Arqada Shımbay rayonı, batısta Bozataw rayonı,qublada Nókis rayonı Shımbay rayonı, shıǵısta Qaraózek rayonı rayonı menen shegaralasadı.

Jaylasıw sharayatı

Kegeyli rayonı Qaraqalpaqstannıń paytaxtı Nókis qalasınıń arqa tárepinde jaylasqan. Házirgi soram tiykarında aytatuǵın bolsaq, kún shiǵari Qızılqum qumları, arqası Tazǵara menen Mayjap kanalı, kún batar tárepi Qusqana taw, Porlıtaw, qubla tárepi Abat jap kanalı. Qurǵaq bolsa tasatuǵın, ızǵar bolsa shógetuǵın biyik-biyik qumlar bar. Usınıń menen birge XX ásirde hám XXI ásirdiń basínda Kegeyli rayonınıń shegarasí sol rayon bolıp dúzilgenli berli talay ózgerdi. Shıǵıstan batısqa 100 kilometrden zıyat, arqadan qublaǵa 40 kilometr. Barlıq jer maydanı Ámiwdaryanıń oń jaǵına jaylasqan bolıp, ol 130 mıń kvadrat kilometr jerdi iyeleydi. Rayonnıń 26 mıń gektarǵa shamalas yegislik jeri bolıp, onıń bári suwǵarılıp yegiledi. 150 den zıyat awıllardan ibarat.

Etimologiyası

Kegeyli rayonındaǵı toponomikalıq atamalar gáp bolǵanda birinshi gezekte onıń etimologiyasına úlken dıqqat awdarıladı. Olar haqqında gúrriń hám ápsanalar da bar, ilimiy miynetlerde de jazıldı. Burın usı átirapta Kurder degen dárya taqlettegi ańǵar bolǵan. Ol haqqında talay pikirler bar. Solarǵa súyenip aytar bolsaq qaraqalpaqlardıń XVIII ásirde usı házirgi átirapqa qaytadan tiykarlı túrde bekinisiwinen keyin (dáslepki posıw Shınǵıs xan basqıshıları jábirinen bolǵan) Kegeyli ataması jáne de kóbirek tilge alına baslaǵan. Inskender Zulqarnayn dáwirinde de bul jerlerde talay topalań, suw alma bolǵan. Sol esaptan qaraǵanda Kegeyli kanalı-anǵarı burınnan bar bolıwı kerek. Al, Kegeyli dewdiń mánisi kanal boyı hám onıń átirapında qalın Kegey aǵashları ósken. Kegey aǵashların xalıq tirishilik mápine paydalanǵan. Solar tiykarında Kegey eli yamasa Kegeyli atalıp ketken, degen pikirler bar.