Milan

Xalıq punkti infoqutısı

45°28′1″N 9°11′24″E

Milan (italyansha Milano yaki «joldıń ortası» — Italiyanıń ekinshi úlken qalası, Lombardiya aymaǵınıń paytaxtı. Italiyanıń arqa bólegindegi qala, Padana tegisliginiń orayında. Lombardiya wálayatı hám Milan provinsiyasining basqarıw orayı. Mámlekettiń iri ekonomikalıq hám materiallıq orayı. Xalqınıń sanı tárepinen (2001-jılda 1, 8 mln. kisi) Rim qalasından keyin 2-orında. Transport jollarıniń iri túyini. Keme qatnaytuǵin kanallar arqalı Po dáryası menen baylanısqan. Aeroporta xalıq aralıq áhmiyetke iye.

Milan — moda paytaxtı, belgili insaniyat orayı. Milanda Leonardo Da Vinchidıń biybaha óneri bolǵan "Sırlı sham jarıqlıǵı" saqlanadı.

Milan italyanları hám shet ellilerge óz belgili festivaları - moda kórgizbeleri, hám mádeniy waqıyaları menen belgili. Duom esteligi, Viktor Emmanuel galeriyası hám La Skala teatrı da sol jerde jaylasqan. Milannıń Duom maydanında birqansha dıqqatqa ılayıq estelikler bar - Viktor Emmanuil esteligi, Emmanuel galereyası.

Duomo esteligi Milannıń tiykarǵı tamasha qılınatuǵın jeri. Har kúni saat 9.00-12.00 hám 14.30-18.00 ge shekem ashıq boladı. Esteliktiń birinshi tasın 1386- jılda baslansa da, ol 1813-jılda qurıp pitkerilgen. Estelik dúnyada gotika usılı eń kóp qollanılǵan esteliklerden biri.

Erkole Roza tárepinnen qurılǵan Viktor Emmanuel esteligi Duomo meydanınıń orayı hám turistlerdiń eń toplanatuǵın jeri.

Viktor Emmanuel galereyası jeńis tawı motivli kiriw menen baslanıp, kishi kóshelerde dawam etedi. Hár kúni galereya qalanıń mádeniy ómiriniń orayına aylanadı. Bul aralıqta belgili kafe hám restoranlar jaylasqan. Galereyanıń orayı gúmbeziniń aldında bolsa mozaykalı ógizdi kóriwge boladı. Ráwayatlarǵa qaraǵanda, eger 3 saat esteliktiń ishinde jasap, onıń basında qonsańız arzıwınız ámelge asadı eken.

Milan — mámlekettiń zárúrli sanaat, ilimiy hám materiallıq orayı. Ekonomikalıq aktiv xalıqtıń yarımınan kóplegeni sanaatda isleydi. Sanaatınıń jetekshi tarmaǵı — mashinasazliq (motorsazliq, avtomobilsazliq, samolyotsazliq, traktorsazliq hám basqalar ) hám metallurgiya. Neftti qayta islew, ximiya, jeńil hám azıq-túlik sanaatları da rawajlanǵan. Toqımashılıq, kón-ayaq kiyim, poligrafiya kárxanaları bar. Italiyanıń iri baspashılıq orayı. Geografiyalıq jurnallar, karta, atlas, jıllıq jıynaq hám t.b. baspa etetuǵın ataqlı " Turing klub Italyano" Milan (qala ) M. de bir qansha joqarı oqıw orınları, atap aytqanda universitet, texnika institutı, katolik, sawda universitetleri, konservatoriya, Elegant kórkem óner akademiyası hám basqa ilimiy shólkem, kitapxanalar, " La Skala" opera teatri hám basqa teatrlar, muzeyler, kartinalar galereyası bar. Arxitekturalıq estelik júdá kóp: shirkew hám soborlar, jámiyetlik ımaratları saqlanǵan. Sawda universiteti, Milan kórgezbe zalı sıyaqlı zamanagóy ımaratlar qurılǵan.

Tariyxı

Milanǵa eramızǵa shekemgi 4-asirde tiykar salınǵan. Eramızǵa shekemgi 196 jıldan Rim quramında (latınsha atı Mediolanum). 11 — 12-ásirlerde ónermentshilik hám sawda orayı bolǵan. 1535-jılda Ispaniyaǵa qosıp alınǵan. 1802-jıldan Italiya Respublikasınıń, 1805-jıldan Italiya patshalıǵınıń paytaxtı. 1815—59 jıllarda Avstriya quramında. 1861-jılda Italiya patshalıǵına qosılǵan.

Eger Roma Italiyanıń paytaxtı bolsa, Milan eń úlken italyan aymaǵı bolǵan Lombardiyanıń paytaxtı esaplanadı. Milan Italiyanıń úlkenligi boyınsha ekinshi qalası haám úlkeniń siyasiy-ekonomikalıq orayı. Qala teńiz qádinen 100 metr bálentlikte jaylasqan. Nemisshe "Mayland" atalǵan Milan sóziniń maǵanası latın tilinen awdarǵanda "keńlikte jarıspa" degen maǵananı ańlatadı. Milan eramızdan aldınǵı VI-V ásirlerde gallar (francuzlar) tárepinen salınǵan. Uzın táriyxı boyınsha pútkil Evropa basqınshıları Milandı basıp alıwǵa háreket etken. Milan bir neshe dáwir, úlken Rim İmperiyasınıń paytaxtı bolǵan. 1157-jılda Milan ǵárezsiz bolsa da, bul kóp waqıtqa sozılmadı. 1277-jıldan 1500-jılǵa shekem Milandı Viskont hám Sforts sulalası basıp alǵan. Sonday-aq, bul dáwirlerde de qalada birqansha táriyxıy estelikler qurılǵan.

Geografiyası

Milan qalası Italiyanıń arqasında, Padana tegisliginde (it. Pianura Padana), Olana hám Lambro saylarınıń boylarında jaylasqan.

Xalqı

2010-jıldaǵı maǵlıwmatlarǵa qaraǵanda, Milannıń xalqınıń sanı 1,3 million adamdı quraǵan.

Milannıń táriyxıy estelikleri

• Milan kafedralı (it. Duomo di Milano)
• Muqaddes Ambroze bazilikası (it. Basilica di Sant’Ambrogino)
• San Lorens Major (it. San Lorenzo Maggiore)
• Santa-Маriya-delle-Grasia (it. Santa Maria delle Grazie)
• Sforçesko qásiri (it. Castello Sforzesco)
• La Skala (it. Teatro alla Scala yaki La Scala)

Transportı

Malpensa Hawa jolları kórinisi

Milan áyyemnen Italiyanıń eń úlken avtomobil magistralı orayı bolǵan. Basqada, A1 (Rim - Neapol), A4 (Turin - Triest), A7 (Genua), A8/A9 hám dairaw A50(batıs)/A51(shıǵıs)/A52(arqa) avtomobil magistralları bir birine baylanısqan.

Hawa jolları transportı

Milan eki Malpensa hám Linate dúnyajúzlik hawa portlarına iye. Milannan biraz uzaq aralıqta jaylasqan Malpensa dúnyajúzlik hawa portı házirgi waqıtta tranzit ushıwlar ushın mólsherlengen qalada intensiv temir jol baylanısı (Malpensa express) bar. Linate hawa portı qala orayında jaylasıp, Evropadaǵı jerli ushıwlarǵa, "Orio al Serio bei Bergamo" bolsa kishi hawa bolıp kóbinese ushıw, karter ushıwlarǵa hám júk tasıwlarında xızmet kórsetedi. Milannıń hawa portları 30 million jollawshını tasıw múmkinshiligine iye.

Temir jolları transportı

Oraylıq Milan (it. Milano Centrale) — 1931-jılda qurılıp, Evropanın eń úlken temir jol vokzallarınan sanaladı. Vokzal Art Deco uslubında qurılǵan. Gúmbeziniń uzınlıǵı 341 m, bálentligi 66.500 m², imarattıń fasadı 200 m, 24 platformaǵa hám kúndelik 330 000, jollawshı tasıw muúmkinshiligine iye. "S" (Suburban Railway Service) temir jol xızmeti 8 beketge iye bolıp kóbinese qala-átirapı, qalalar aralıq hám "R" regional kórinistegi tasıwlardı ámelge asıradı.

Transportı

Milan trolleybusı

Evropada úlken tramvay hám trolleybus orayı esaplanadı.

Metro

Metropoliten Tariyxı Uzınlıǵı Jolawshılar sanı Sesto I Maggio ↔ Rho Fiera / Bisceglie 1964 - 2005 ci illər 24,9 km 36 Abbiategrasso ↔ Cologno Nord / Gessate 1969 - 2005 ci illər 34,7 km 33 San Donato ↔ Comasina 1990 - 2011 cü jillar 16,7 km 21 Qarındas qalalar Vifleem Birmingem Chikago Dakar Frankfurt Gvadalaqara Krakov Lion Melburn Osaka San Paulo Sankt Peterburg Shanxay Tel-Aviv Toronto Manila Derekler