Oraqbay Dospanov

Oraqbay Dospanov
Oraqbay Dospanov
Tuwılǵan sánesi	1938-jıl 8-mart
Tuwılǵan jeri	Moynaq rayonı
Qaytıs bolǵan sánesi	2014-jıl
Milleti	Qaraqalpaq
Ilimiy tarawı	Filologiya, til bilimi
Jumıs orınları	N.Dáwqaraev atındaǵı tariyx, til hám ádebiyat institutı (1966-1989); NMPI (1994-2014)
Bilim alǵan jeri	QMPI (1955-1960); Qazaqstan Ilimler Akademiyası til bilimi institutı (aspirantura, 1964)
Ilimiy dárejesi	Filologiya ilimleriniń doktorı (1981)
Ilimiy ataǵı	Professor
Belgili tezis(ler)i	«Qaraqalpaq tili qubla dialektiniń leksikası» (1965); «Qaraqalpaq tiliniń dialektlik leksikası lingvogeografiyalıq baǵdarda» (1981)
Sıylıqları	«Miynet veteranı» (1988); «Qaraqalpaqstanǵa miyneti sińgen ilim ǵayratkeri» (1989);

Oraqbay Dospanov – 1938-jılı 8-mart kúni Moynaq rayonında tuwıldı. Baslawısh klasstı usı rayondaǵı V.V.Kuybıshev (házirgi 1-sanlı D.S.Nasırov) atındaǵı mektepte oqıydı. 1955-jılı Nókis qalasındaǵı 4-sanlı orta mektepti tamamlaǵannan keyin qaraqalpaq mámleketlik pedinstitutınıń tariyx-filologiya fakultetine oqıwǵa kirip, 1960-jılı ayrıqsha bahalar menen pitkeredi.

Miynet jolı

Bolajaq ilimpazdı instituttıń Qaraqalpaq tili hám ádebiyatı kafedrasına oqıtıwshı etip alıp qaladı.

1961-jılı Ózbekstan Ilimler Akademiyası Qaraqalpaqstan filialı N.Dáwqaraev atındaǵı tariyx, til hám ádebiyat institutınıń Qaraqalpaq tiliniń tariyxı hám dialektologiyası bóliminde kishi ilimiy xızmetker, 1964-jılı Qazaqstan Ilimler Akademiyası til bilimi institutınıń aspiranturasına qabıllanadı. Oqıwdı pitkergennen keyin N.Dáwqaraev atındaǵı tariyx, til hám ádebiyat institutı qaraqalpaq tiliniń tariyxı jáne dialektologiyası bóliminiń úlken ilimiy xızmetkeri (1966-1981), Sózlikler hám terminologiya bóliminiń baslıǵı (1981-1992), usı institut direktorınıń ilimiy isler boyınsha orınbasarı, direktor wazıypasın atqarıwshı (1985-1889), 1992-jıldıń noyabrinen Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı qaraqalpaq tili kafedrasınıń baslıǵı, Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi janındaǵı terminologiyalıq komitet baslıǵınıń orınbasarı (1993-1995), mektepke shekemgi tárbiya fakultetiniń dekanı (1994-1998), qaraqalpaq til bilimi kafedrası baslıǵı (1998-2012), ómiriniń aqırına shekem usı kafedra professorı bolıp isledi.

Ilim jolı

O.Dospanov 1965-jılı «Qaraqalpaq tili qubla dialektiniń leksikası» degen temada kandidatlıq, 1981-jılı «Qaraqalpaq tiliniń dialektlik leksikası lingvogeografiyalıq baǵdarda» temasında doktorlıq dissertaciyasın qorǵadı.

Belgili ilimpaz qaraqalpaq tiliniń tariyxı, leksikologiyası, morfologiyası, dialektlik leksikologiya, lingvogeografiya, ádebiy hám regional leksikografiya tarawları boyınsha izertlewler alıp bardı. Ol qaraqalpaq dialektlik leksikasın lingvogeografiyalıq baǵdarda izertlegen dáslepki ilimpaz.

Ilimpaz 7 monografiya, 6 sabaqlıq, 250 den aslam ilimiy, 400 ge jaqın gazeta hám jurnal maqalalarınıń avtorı. 1963-2008-jıllar aralıǵında Moskva, Sankt-Peterburg, Ufa, Novgorod, Baku, Almatı, Tashkent, Dushanbe, Ashxabad, Taraz, Túrkstan hám basqa da qalalarda ótkerilgen xalıqaralıq konferenciyalarda ilimiy bayanatları menen qatnastı. Belgili ilimpaz ulıwma bilim beriw mektepleri, orta arnawlı hám joqarı oqıw orınlarınıń baǵdarlamaları, sabaqlıqların jazıwǵa salmaqlı úles qostı, baspasózde bir neshe súwretlemeler, gúrrińler, ocherkler járiyaladı, dúnya júzilik, rus, ózbek, qırǵız taǵı basqa xalıq jazıwshılarınıń gúrrińleri, romanların qaraqalpaq tiline awdardı. 1995-jıldan Ózbekstan jurnalistler awqamınıń aǵzası, dialektolog ilimpaz, bir qatar ilimiy miynetlerdiń juwaplı redaktorı, tórt tomlıq «Qaraqalpaq tiliniń túsindirme sózligi»niń Bas redaktorınıń orınbasarı sıpatında da belgili. Onıń ilimiy basshılıǵında 1967-2012-jıllar aralıǵında bir qansha ilim kandidatları menen doktorları jetilisip shıqtı.

Sıylıqları

Oǵan «Miynet veteranı» (1988), «Qaraqalpaqstanǵa miyneti sińgen ilim ǵayratkeri» (1989) húrmetli ataqları berilgen.

Miynetleri

Лексика южного диалекта каракалпакского языка. Алма-Ата, 1965. 20 б.;
Диалектная лексика каракалпакского языка в лингвографическом аспекте. АДД. Ташкент, 1980. 52 б.;
Қарақалпақ тили қубла диалектиниң лексикасы. Н., 1977. 264 б.;
Диалектная лексика каракалпакского языка. Н., 1980. 204 б.;
Қарақалпақ тилиниң диалектологиялық сөзлиги. Н., 1983. 404 б. (Д.С.Насыров пенен бирликте);
Қарақалпақ тили (педучилище студентлери ушын). Н., 1985. 296 б. (Д.С.Насыров пенен бирликте);
Қарақалпақ тилиниң қысқаша орфографиялық сөзлиги. Н., 1989. 98 б. (Ҳ.Жумашев пенен бирге);
Тилши илимпаздың творчестволық жолы. Н., 1990. 72 б. (А.Бекбергенов пенен бирге);
Қарақалпақша – русша сөйлесиў сөзлиги. Н., 1991. 336 б. (Ҳ.Жумашев пенен);
Қарақалпақша көркем өнер атамаларының сөзлиги. Н., 1991. 70 б. (басқа авторлар менен бирге);
Қарақалпақ тилиниң қысқаша орфоэпиялық сөзлиги. Н., 1992. 245 б. (басқа авторлар менен бирге);
Қарақалпақ тилиниң қысқаша түсиндирме сөзлиги. Н., 1992. 100 б.;
Қысқаша қарақалпақша – русша сөзлик. Н., 1993. 136 б. (Ҳ.Жумашев пенен бирге);
Қарақалпақ исимлери. Н., 1994. 92 б. (басқа авторлар менен бирликте);
Қарақалпақша – орысша оқыўшылар сөзлиги. Н., 1994 176 б. (басқа авторлар менен бирликте);
Диалектная лексика каракалпакского языка в лингвогеографическом аспекте. Н., 1995;
Қарақалпақ әдебияты классиклери шығармаларының тили. Н., 1995. 172 б. (басқа авторлар менен бирликте);
Қарақалпақ диалектологиясы. Н., 1995. 224 б. (Д.С.Насыров пенен бирге).

Ádebiyatlar

Бекбергенов А., Пахратдинов Қ. Қарақалпақ тилин изертлеўшилер. Биобиблиографиялық очерклер. —Нөкис, «Қарақалпақстан», 2000. 52 бет, ISBN 5-8272-0196-0