Qálender daǵlı medresesi
Qálender daǵlı medresesi (qoraqalpoqcha: Qa'lender dag'li medresesi) — Qaraqalpaqstan RespublikasınıńTórtkúl rayonındaǵı táriyxıy hám arxeologiyalıq estelik. Medrese XVIII—XIX ásirler aralıǵında qurılıp, búgingi kúnde „Shoraxan“ awıl puqaralar jıyınında jaylasqan. Dereklerge qaraǵanda, onda ataqlı Muwsa baqsı bilim alǵan[1].
Qálender daǵlı medresesi Ózbekstan Respublikası Ministrler Keńesiniń qararı menen 2019-jıl 4-oktyabrde Materiallıq mádeniy miyrastıń kóshpes múlk obyektleri milliy dizimine kiritilgen hám mámleket qáwipsizligine alınǵan[2]. Házirgi kúnde qaraqalpaqstan Respublikası Mádeniy miyras basqarması operativ basqarıw huqıqı tiykarında mámleket múlkine tiyisli esaplanadı[3]. Sonday-aq,Qálender daǵlı medresesi basqa 98 táriyxıy mánziller menen bir qatarda Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń Qaraqalpaqstannıń dıqqatqa ılayıq jerleri dizimine de kiritilgen[4].
Táriyxı[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Qálender daǵlı medresesi 1864-jılda qurılıp (ayırım dereklerde XVIII ásirde qurılǵan), eski Sovet Socialistik Respublikaları Awqamı dáwirinde bul medresede bar bolǵan 100 den artıq kitaplar jaǵıp jiberilgen hám medreseniń bir bólimi wayran etilgen. Arxeologiyalıq estelikte búgingi kúnge shekem derlik izertlew jumısları alıp barılmaǵan. Medrese Ózbekstan SSR Pánler Akademiyasınıń Qaraqalpaqstandaǵı bóliminde Til hám ádebiyat institutı alıp barǵan 1973—1974-jıllardaǵı iskerlik nátiyjesinde birinshi ret dáslepki ekspertizadan ótkerilgen hám kartaǵa túsirilgen. Esteliktiń atı „Qálender daǵlı medresesi “ — „Qálender jalǵanshı“ atınan kelip shıqqan bolıp, sufiylar mektebiniń wákili bolǵan qálendarlardıń kishi jámáátine tiyisli qandayda bir adamnıń qoyımshılıǵı ústine qurılǵan dep shamalanadı. Sol dáwirlerde darweshlwr hám qálenderler (dúnya táshwishlerinen keship, kóshelerdi aylanıp júretuǵın adamlar) xalıq arasında belgili bolıwǵa erisken. Biraq, ádebiyatlarda medrese nege áyne bul at penen atalıwı haqqında maǵlıwmat joq [5].
Jáne qarań[redaktorlaw | derekti jańalaw]
- Sultan Wáyis baba zıyarat ornı
- Shibliy ata zıyarat ornı
- Shayx Abbas Wáliy zıyarat ornı
- Shamun-Nabi zıyarat ornı
- Tuǵan Túrk zıyarat ornı
- Shayx Jalil baba zıyarat ornı
Derekler[redaktorlaw | derekti jańalaw]
- ↑ Карлыбаев 2002, s. 22.
- ↑ „Тарихий, бадиий ёки ўзга маданий қимматлилиги туфайли гаров ва ипотека қўлланилиши мумкин бўлмаган объектлар рўйхати (ЎзР ВМ 05.12.2014 й. 335-сон қарорига илова) | Majburiyatlar va shartnomalar toʻgʻrisidagi umumiy qoidalar | Oʻz kuchini yoʻqotgan hujjatlar | Fuqarolik va oila qonunchiligi | OʻzR KonunchiligiMaʼlumotlar tizimi „Tarixiy, badiiy yoki oʻzga madaniy qimmatliligi tufayli garov va ipoteka qoʻllanilishi mumkin boʻlmagan obʼektlar roʻyxati (OʻzR VM 05.12.2014 y. 335-son qaroriga ilova)“ | NRM.uz“. Qaraldı: 30-oktyabr 2023-jıl.
- ↑ „846-сон 04.10.2019. Moddiy madaniy merosning ko‘chmas mulk obyektlari milliy ro‘yxatini tasdiqlash to‘g‘risida“ (uz-Latn-UZ). Qaraldı: 30-oktyabr 2023-jıl.
- ↑ „Qaraqalpaqstan Respublikasındaǵı dıqqatqa ılayıqlı orınlar“. Qaraldı: 2023-yil 30-oktyabr.
- ↑ „Qoraqalpogʻiston Respublikasi | Uzbekistan Travel“ (uz). Qaraldı: 29-oktyabr 2023-jıl.
Ádebiyatlar[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Карлыбаев М.. Медресе в Каракалпакии XIX — начала XX вв.. Нукус: Билим, 2002 — 84 bet.