Tórtkúl rayonı

Tórtkúl rayonı - Qaraqalpaqstan Respublikasınıń rayonı.

Geografiyası

Ámiwdáryanıń oń jaǵasında jaylasqan bolıp, arqa-shiǵısında Buxara walayatı, arqa hám arqa-batısında Ellikqala hám Beruniy rayonları menen shegaralasıp keledi. Xorezm walayatı menen tábiyiy ámiwdárya arqalı shegaralasadı.

Rayonnıń jer maydanı 6,1 mıń km kv. Teńiz betinen eń biyik noqatı 176 m bolıp, ol Tórtkúl qalasınıń shıǵısında jaylasqan biyiklik.

Rayonnıń jer beti tegislikten ibarat bolıp, túslikten arqaǵa barǵan sayın páseyedi. Shıǵıs bólimi Orta Aziyadaǵı úlken shólistanlıq bolǵan Qızılqum arqalı ótedi.

Xalqı

Xalqı 141,7 mıń, xalqınıń ortasha tıǵızlıǵi 23,2 adam/1 km kv tuwra keledi. Rayon úlesine Qaraqalpaqstan aymaǵınıń xalıq sanınıń 10,0 % tuwra keledi. Tórtkúl rayonında Kópshilikte Túrkmen, Qaraqalpaq, Qazaq hám ózbek milletleri jasaydı,rayonnıń yarımın ózbek milleti quraydı, Tórtten birin Túrkmen milleti quraydı,Qalǵanınıń kópshiligin Qaraqalpaq hám qazaq milleti quraydı.

Awıl xojalıǵı

Rayon úlesine Qaraqalpaqstan aymaǵınıń 3,7 %, suwǵarılatuǵın egislik maydanlardıń 7,2 % tuwra keledi. Rayon aymaǵındaǵı egislik maydan barlıq aymaqtıń 5,2 % quraydı.

Awıl xojalıǵınıń qániygelesken tarawı paxtashılıq bolıp, onıń egislik maydanı barlıq egislik maydanınan 59,8 % quraydı. Paxtashılıq boyınsha Tórtkúl rayon Qaraqalpaqstandaǵı eń iri paxtashılıq rayonları qatarına qosıladı, Tórtkúl rayonı hár bir gektar jerden zúráát alıw boyınsha 1-shi orında turadı.

Rayon ulesine respublikada jetistirilgen paxtanıń 13,5 %, pille boyınsha 23,0 %, gósh jetistiriw boyınsha 8,9 %, sút jetkeriw boyınsha 16,6 %, miywe boyınsha 10,0 %, qaramal bas sanı boyınsha 4,2 % qarakól qoylari bas sanı boyınsha 19,6 % quraydı.