Eres qorǵan 1
Eres qorǵanı 1 — Ózbekstandaǵı mádeniy miyras obyekti. Arxeologiya esteligi. Obyekt dáwiri: Eramızdan aldınǵıIV-III ásir, eramızdıń III-IV, VII-VIII ásirler. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Tórtkúl rayonında jaylasqan. Obyekt mánzili: „Kelteminar“ APJ. Kóshpes múlikke bolǵan huqıq:Mámleket múlki. Qaraqalpaqstan Respublikası Mádeniy miyraslar basqarması operativ basqarıw huqıqı tiykarında. Ózbekstan Respublikası Ministrler Mákemesiniń sheshimi menen 2019 -jıl 4-oktyabrda Materiallıq mádeniy miyraslardıń kóshpeli múlik obyektleri milliy dizimine kiritilgen — mámleket qáwipsizligine alınǵan [1][2].
Eres qorǵan 1 teńiz júzesinen 106 metr biyikliktegi tábiyiy tóbelikte jaylasqan. Házirgi waqıtta qorǵan wayranaǵa aynalǵan. Ol burınları qala hám qorǵanlardan ibarat kompleksti ańlatqan. Áyyemgide Eres qorǵanınan Anqa qorǵan hám Bazar qorǵan xalıq punkti arqalı áyyemgi Kelteminar sistemasınıń tiykarǵı suwǵarıw kanalı sozılǵan bolıp, onıń tómengi aǵımında qala jaylasqan.
Qala 360 x 220 m maydanı bolǵan tártipsiz rejege iye. Qalıńlıǵı 2, 70 metr bolǵan sırtqı diywallar birpara orınlarda 9 -10 metr biyiklikte saqlanıp qalǵan.
Ishki diywaldıń qalıńlıǵı 2 metr, karidordıń keńligi 1, 90 metr. Sahra qorǵanları bir-birinen 23-30 metr aralıqta jaylasqan ashıq minarlar menen bekkemlengen. Kiretuǵın qapınıń qaptal tárepinde eki bekkem dárwaza minarları (6 x 13, 50 m) jaylasqan [3].
Xalıq punkti eni 13 - 15 metr, tereńligi 1, 5 - 2 metr bolǵan salma menen oralǵan. Esteliktiń daslep payda bolıw dáwirin eramızǵa shekemgi IV-III ásirlerge tuwrı keledi dep esaplaǵan. Biraq, aymaqtan tabılǵan ılaydan islengen ıdıs zatlar onı eramızǵa shekemgi III-V ásirlerge tiyisli degen dálildi berdi. Xorezmdiń qang'yuy mádeniyatına tiyisli kóplegen gúzeshilik tabılǵan zatları (eramızǵa shekemgi IV ásir - eramızǵa shekemgi 1-ásir basları ) xalıq punkti áyyemgide payda bolǵan, biraq ol jaǵdayda turmıs V—VI-ásirlerge shekem dawam etken, degen pikirdi ańlatadı [4].
Shahristanǵa qubla tárepten kirilgen. Kiriw jolı eki zodiak menen qorǵalǵan. Bul zodiaklardıń dúzilisi hám forması diywalboyı zodiaklarına uqsas. Lekin olar diywal sızıǵınan tısqarıǵa talay bórtip shıqqan, keńligi hám taǵı basqa qorǵan zodiaklarınan úlkenlew — 13, 5 m hám 6—7 m. Peshdárwaza zodiaklarınıń ishki ólshemleri 12, 75 m hám 2, 60 m ge teń[5].
Derekler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- ↑ „Moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatini tasdiqlash toʻgʻrisida Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 4-oktabrdagi 846-sonli qarori“.
- ↑ „Moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatini tasdiqlash toʻgʻrisida Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 4-oktabrdagi 846-sonli qarori“.
- ↑ „Эрес-кала“. Qaraldı: 17-oktabr 2023-yil.
- ↑ „Городища Эрес кала“. Qaraldı: 17-oktabr 2023-yil.
- ↑ Ходжаниязов Ғ. Қадимги Хоразм мудофаа иншоотлари. Тошкент: OʻZBEKISTON нашриёт-матбаа ижодий уйи, 2007 — 32 bet. ISBN 978-9943-01-175-5.