Kontentke ótiw

Magzhan Zhumabayev

Wikipedia, erkin enciklopediya
Tuwılǵan sánesi25-iyun 1893(1893-06-25) или 1893
Qaytıs bolǵan sánesi19-mart 1938(1938-03-19) или 1938


Maǵjan Jumabayev
Zhumabaev in an official Kazakhstani stamp
Jumabaev rásmiy Qazaqstan markasında
Tuwılǵan 25 iyun 1893

Aqmola wálayatı, RossiyaImperiyasi

Dúnyadan ótti 19 mart 1938

Almati, Qazaqstan Sovet Sotsialistik Respublikası

Milleti Qazaq

Maǵjan Jumabayev (25-iyun 1893-jıl - 19-mart 1938-jıl) Qazaq tilinde revolyuciya etken Qazaq shayırı hám jazıwshısı[1].

Ómirbayan

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]

Ol 1893-jılda házirgi Astana qalasında Qazaq Musılman shańaraǵında tuwılǵan hám tuwılǵanda Muhammadjon Jumabayev atın alǵan.[2] Balalıǵınıń kóp bóleginde Muhammadjon Islamıy poeziyaǵa dús kelgen, sebebi onıń shańaraǵı tereń dindar edi. Óspirimlik jıllarında ol atın " Muhammadjon" nan " Maǵjan" ga qısqartirgan. 1905-jıldan 1910-jılǵa shekem Muhammadjon (yamasa Maǵjan aqıreti) Jumaboyev Petropavl qalasındaǵı medresede oqıǵan hám ol jerda Arab, Túrk hám Parsı tillerin úyrengen.[3] 1911-jılda ol óz qalasından uzaqlastı hám Ufa qalasındaǵı medresege bardi hám ol jerda Volga Tatar klassik jazıwshısı qol astında bilim aldı. 1912-jılda ol jazıwdı basladı. Onıń poeziyası sol waqıtta Arab álippesinen paydalanǵan qazaq tilinde jazılǵan. Bir jıl ishinde Magjan dóretpeleri qazaq bilimli adamları arasında júdá ataqlı boldı.

1917-jıl jaz hám qıs aylarında ol qazaq " Alash" partiyasın jaratıwda qatnasa basladı hám Alash-Orda, Islamdı tarǵib etiwshi hám ózleriniń orıs húkmdarlarınan ǵárezsiz bolǵan jańa milliy húkimetti qálegen qazaq milletshilleri koalitsiyasi. Maǵjan eki qazaq Kongressinde Aqmola wálayatı delegati retinde qatnasqan.

Maǵjan Petropavl hám Ufa ortasında aldınǵa hám keyin basıp háreketlenip, aqır-aqıbetde Rossiya paytaxtı Moskvaǵa jaylastı. Ol jerda jasap, Lermontov, Koltsov, Balmont, Merezhkovsky, Ivanov, Mamin-Sibiriak, Maksim Gorky, Aleksandr Blok, Goethe hám basqa shayırlardıń dóretpelerin Arab, Qazaq, Turk hám Parsı tillerine awdarma etken. 1927-jılda joqarı maǵlıwmatlı bolǵannan keyin, ol tuwılǵan qalasına Qazaqstan oqıtıwshısı retinde qaytıp keldi.

Qamawǵa alıw

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]

Jumabayev Pan-Turkist aǵzasında hám Yapon jasırın tıńshısında ayblanib, Petropavlda qamawǵa alınǵan hám 10 jıllıq azatlıqtan júda qılıw ushın sudlanǵan.[4] Sud kúnine shekem ol Butyrka qamaqxanasında bolǵan hám keyinirek Karelia hám Arxangelsk wálayatina jiberilgen. 1934 jılda Maksim Gorkiy hám Peshkova onnan xat aldılar hám olardıń aralasıwı sebepli Maǵjan Jumabayev belgilengen waqıttan aldın azat etildi. Biraq, yarım jıl ótkennen, ol taǵı Almatida qamawǵa alınǵan hám 19 mart 1938-jilda IJXK (Ishki jumıslar xalıq komissarligi) tárepinen atıw arqalı qatl etilgen.

Miyras

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
Magzhan Zhumabaev Street, Petropavl, September 2024
Petropavl-statue

Astana, Almati, Kókshetaw hám Petropavldagi kósheler shayır húrmetine atalǵan.

28 may 2013-jilda Qazaqstan Milliy Banki Maǵjan Jumabayevtiń 120 jıllıǵı húrmetine estelik teńge shıǵardı.[5]

21 fevral 2018-jılda Ankarada Maǵjan Jumabayev háykeli ashıldı.[6]

24 iyun 2018-jılı Petropavlda ullı jazıwshı, shayır Maǵjan Jumabayevtıń 125 jıllıǵı húrmetine estelik ashıldı. Avtor qazaq músinshisi Edige Raxmadiev.[7]

25 iyun 2018-jılda Kazpost shayırdıń 125 jıllıǵına atap estelik pochta markaların shıǵardı.[8]

Filmler

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
  1. 1990 — "Мағжан»" Mağjan (Documentary) "Kazakhtelefilm" film director Kalila Umarov.

Hújjetli filmler

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
  1. 2019 — "Mağjan Cumabay" Köklerin İzinde (Documentary) TRT Avaz.

Derekler

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
  1. ↑ Central Asian Review (en). Central Asian Research Centre, 1966 — 157 bet. 
  2. ↑ „Магжан Жумабаев: биография, творчество поэта“. www.nur.kz (4-noyabr 2020-jıl).
  3. ↑ „Zhumabayev Magzhan (1893 – 1938)“. alash.semeylib.kz. Qaraldı: 7-noyabr 2022-jıl.
  4. ↑ Mdariga „Magzhan Zhumabayev – Petropavlovsk“. Kazakhstan Xpat (oktyabr 2015).
  5. ↑ „Нацбанк выпустил монеты к 120летию Магжана Жумабаева“. kapital.kz (28-may 2013-jıl). Qaraldı: 8-noyabr 2022-jıl.
  6. ↑ „В Анкаре провели конференцию и открыли памятник Магжану Жумабаеву“. www.inform.kz (21-fevral 2018-jıl). Qaraldı: 8-noyabr 2022-jıl.
  7. ↑ „В Северо-Казахстанской области открыт памятник Магжану Жумабаеву“ (ru). www.zakon.kz (24-iyun 2018-jıl). Qaraldı: 8-noyabr 2022-jıl.
  8. ↑ „Наша марка“. exk.kz (26-iyun 2018-jıl). Qaraldı: 8-noyabr 2022-jıl.

Ádebiyatlar

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
 Wikiqoymada Magzhan Zhumabayev
haqqında kategoriya bar
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Magzhan_Zhumabayev&oldid=96001» saytınan alınǵan