Wikipedia:Vandalizm

Vandalizm degende Wikipediada qandayda bir maqalanı (yamasa onıń quramın) óshirip taslaw, onıń tesktin maqsetli tárizde búldiriw, temasın túpkilley ózgertiw, maqala hám talqılaw betlerinde buzıq pikirler, hár túrli xorlawshı, sógis sózler jazıp qaldırıw yamasa soǵan uqsas jámiyetlik minez-qulıq normalarına jat qılmıslar hám háreketler kiredi. Wikipediadaǵı vandalizmniń eń ápiwayı kórinisi sıpatında jaqsı jazılǵan bir maqalanı (betti) ózgertip taslawdı yamasa bir betke kirip, biymáni sózlerdi jazıw kibi gúdibuzarlıqlardı kórsetiw múmkin. Terminniń ulıwma mánisi menen tanısıw ushın vandalizm betine qarawıńız múmkin.

Wikipedianıń vandalizm boyınsha qaǵıydalarına muwapıq hár bir gúdibuzarlıq tez arada saplastırılıwı kerek. Eger buzıwshılıq aqıbetlerin óz ornına qoyıw qolıńızdan kelmese, basqalardan járdem sorawıńız múmkin.

Geyde vandalizm ayqın kórinbewi, yaǵnıy jasırın bolıwı múmkin. Bunday jaǵdaylarda kútá puxta bolıw, vandalizmge uqsap kóringen hárekettiń sebeplerin anıqlaw hám vandalizmdi dáliller menen tastıyıqlaw kerek boladı. Ádette úlken hám tartıslı ózgerisler (kóbinshe) vandalizmge jatpaydı.

Eger Wikipediada vandalizm kórseńiz, ózgerislerdi artqa qaytarıń. Sonıń menen birge, gúdibuzar paydalanıwshınıń talqılaw betine de xabar qaldırıń. Xabarıńız sońında qol (~~~~) qoyıwdı umıtpań. Sonda administratorlar gúdibuzardı málim múddetke yamasa pútkilley bloklap, onıń keleshekte islewi múmkin bolǵan vandalizm háreketlerine tıyım saladı.

2002-jılda IBM tárepinen ótkerilgen izertlewler nátiyjesinde inglis wikipediasındaǵı kóp vandalizm aqıbetleri bes minut ishinde saplastırılǵanlıǵı, yaǵnıy bolǵan maǵlıwmatlar ortasha bes minut ishinde qayta tiklengenligi málim boldı. Biraq vandalizm mudamı paydalanıwshılarǵa mashqala tuwdırıwda dawam etpekte.

Vandalizmniń túrleri

Wikipediada eng kóp ushırasatuǵın vandalizm túrleri tómendegiler:

• Maqalanı pútkilley óshirip taslaw

Bettiń bir bólegin yamasa pútkilley óshiriw, mazmunı hám mánisin túpkilley ózgertip taslaw.

• Reklama

Maqala betinde reklama maqsetinde temaǵa jat belgiler, jeke reklamalar qoyıw.

• Bot vandalizmi

Reklama yamasa óshiriw maqsetinde kóp betlerdi bot járdeminde wayran etiw. Bile-tura sonday bot programmalar jaratıw.

• Balasha yamasa esawansha vandalizm

Betlerge mánissiz xabarlar, orınsız házil-dálkek sózler, mazmunsız gápler qosıw.

• Hiyleli vandalizm

Betlerge qáte maǵlıwmatlar kirgiziw, tariyxın ózgertiw, logikaǵa tuwrı keletuǵınday bolıp kóringen, biraq qáte jazılǵan redaktorlawlar.

• Paydalanıwshı beti vandalizmi

Paydalanıwshı betlerine jaman niyette tekstler qosıw, soginiw hám t.b.

• Súwret vandalizmi

Xoshametlewshi, siyasiy xabarlardı óz ishine alǵan, jaman niyetli hám soǵan uqsas súwretlerdi júklew. Avtorlıq huqıqların buzǵan halda súwret júklew.

• Eskertiwshi úlgi vandalizmi

Jaman niyet penen betlerge eskertiwshi úlgiler qosıw yamasa bar bolǵan eskertiwshi úlgilerdi alıp taslaw.

• Bettiń atamasın ózgertiw vandalizmi

Betlerdiń atın shıraysız yamasa temaǵa baylanısı bolmaǵan qandayda bir at menen ózgertiw.

• Baǵdarlaw vandalizmi

Betlerdi ulıwma baylanısı bolmaǵan betke, jaman mazmunlı súwret yamasa jaman mazmunlı betlerge baǵdarlaw .

• Paydalanıwshılardıń kommentariylerin ózgertiw

Basqalar tárepinen jazılǵan túsindirmeniń yamasa pikirdiń mánisin ózgertiw yamasa bile-tura óshirip jiberiw.

• Tartıs betinde vandalizmi

Tartıs betlerinde basqalardıń jazıwların óshiriw. Jeke jazıwlardı óshirip taslaw.