Allayar Dosnazarov
Allayar Dosnazarov | |
 | |
| Jeke maǵlıwmatları | |
|---|---|
| Tuwılǵandaǵı atı | Allayar Dosnazarov Qoraz ulı |
| Tuwılǵan sáne | 8-may 1896-jılı |
| Tuwılǵan jeri | Leningrad |
| Qaytıs bolǵan sáne | 8-dekabr 1937-jılı (41 jasta) |
| Milleti | .svg){kind=small} Qaraqalpaq |
| Siyasiy partiyası | KPSS |
| Tálim ornı | I.V.Stalin atındaǵı Shıǵıs miynetkeshleri kommunistlik universiteti (1921-1922) |
| Sıylıqları | Mámleket ǵayratkeri |
Allayar Dosnazarov Qoraz ulı (1896-jıl Sırdárya wálayatı Shımbay rayonındaǵı 10-awıl (házirgi Qaraqalpaqstannıń Qaraózek rayonı) — 1937-jıl 8-dekabr, Leningrad[1]) — Qaraqalpaqstan partiya hám mámleket ǵayratkeri.
Ómiri
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Allayar Dosnazarov - 1896-jılı Ámiwdárya bóliminiń Shımbay uezine qaraslı volostınıń Terbenbes degen jerinde (Qaraózek rayonı aymaǵı) dúnyaǵa kelgen. Shańaraqta tuńǵısh perzent. Milleti - qaraqalpaq. Kambaǵal diyqan shańaraǵında tuwılǵan. Qoy baqqan, keyin 13 jasından Xiywadaǵı paxta tazalaw zavodında jumısshı bolıp islegen. 1914-1917-jıllarda Ámiwdarya wálayatınıń Petro-Aleksandrovsk (házirgi Tórtkúl) qalasındaǵı bir qatar kárxanalarda ónerment bolǵan.
Iskerligi
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]1918-jıl dekabrden KPSS(b) aǵzası. Puqaralar urısı qatnasıwshısı. 1918-1921-jıllarda Qızıl Armiya 1-Túrkstan armiyasınıń 3-4-polkında xızmet etken. Arqa frontta, keyin bolsa baspashılar menen urısqan. 1919-1920-jıllarda polktıń qadaǵalaw komissiyası baslıǵı etip saylandı.
1921-jıl avgusttan 1922-jılǵa shekem Moskvada I.V.Stalin atındaǵı Shıǵıs miynetkeshleri kommunistlik universitetinde oqıǵan. Ol juwapker lawazımlarda bolıp, jergilikli millet wákillerinen kadrlar tayarlawǵa ayrıqsha itibar qarattı.
1922-1924-jıllarda Bolshevikler Pútkil Awqam Kommunistlik partiyası Qońırat okrug komitetiniń birinshi xatkeri, basshı. Partiya Shımbay rayonı -qala komitetiniń úgit-násiyat bólimi.
1924-jılda Túrkistan Kompartiyasi Ámiwdárya wálayat komiteti qadaǵalaw komissiyası baslıǵı.
1924-jılda Orta Aziya milliy-mámleket shegaraların belgilew komissiyası aǵzası bolǵan. 1924-1925-jıllarda Qaraqalpaqstan Tolıq huqıqlı wálayatın shólkemlestiriw boyınsha arnawlı byuro hám Qaraqalpaqstan Kompartiyasi wálayat komiteti baslıǵı.
A.Dosnazarov mámleket iskerligin “Qosshı” shólkeminen baslaǵan, keyininen xalıq xojalıǵı ushın kadrlar tayarlaw boyınsha qısqa múddetli kurslar ashqan.
1925-jılda Qaraqalpaq tolıq huqıqlı wálayatı Kompartiyasi wálayat komitetiniń juwapker (birinshi) xatkeri. 1925-jılda ol jańa álipbe jaratıw hám mekteplerde balalardı oqıtıw ushın eski kadrlardı tartıwda aktiv qatnastı. Mektepler ushın jańa sabaqlıqlar jaratıw usınısı menen shıqtı. Jaslar arasınan intalı ul-qızlardı Tashkent hám Moskva qalalarına oqıwǵa jiberdi. 1925-jılda onıń aktiv qatnası menen Tórtkúl qalasında pedagogika hám awıl xojalıǵı texnikumlari dúzildi.
1925-1926-jıllarda - Qaraqalpaq avtonom okrugi NKVD policiya basqarması siyasiy komissari.
1926-1930-jıllarda-Tashkenttegi Orta Aziya Kommunistlik universiteti studenti, keyininen-Moskva KUTVda oqıp, onı 1930-jılda tamamlaǵan.
1930-1931-jıllarda Bashqurt Avtonom Sovet Socialistik Respublikası Jumısshı hám diyqan inspekciyasi Oraylıq qadaǵalaw komissiyası-xalıq komissarlıǵı kollegiyasi aǵzası.
1931-jıldan-"Metallostroy" tresti baslıǵınıń orınbasarı, Moskva.
1935-jıl yanvarda qamaqqa alındı. 1935-jıl 8-aprelde SSSR Joqarı sudı Áskeriy kollegiyasi tárepinen sudlanıp, RSFSR Jınayat kodeksiniń 58-8-bántleri boyınsha 10-jıl tutqınǵa alıw jazasına húkim etilgen. Jazanı Solovetskiy qamaqxanasında ótegen. 1937-jıl 10-noyabrde UNKVD LO arnawlı úshligi statyaları boyınsha húkim etildi. Art. RSFSR Jınayat kodeksiniń 58-8-11 ólim jazasına.
1937-jıl 8-dekabrde dúnyadan ótken.
Qábiri
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Jazıwshı Alpısbay Sultanov, Shomanay rayonı «Tashkent» diyxan xojalıǵınıń turǵını Bayram Shaniyazovich Seytniyazov hám Dosnazarov Allayar Qoraz ulınıń inisi Allambergenniń perzenti Xojambergenniń genjetay balası Bahadır menen birgelikte uzaq Kareliya elindegi Kem jerinde Belomor-Baltik kanalın óz qolı menen qazǵan A. Dosnazarovtıń jatqan topıraǵın tawıp, basına mramordan qulpı-tas qoydı.
Bul iygilikli isti «Allayar jolı» etno-mádeniy birlespesiniń aǵzaları qızǵın quwatladı. Kareliya Respublikası Kem municipal rayonı hákimshiligi baslıǵı Razumeychik Yuriy Konstantinovich, onıń orınbasarı Belostockiy Sergey Anatolevichke, rayonlıq «Pomore» úlketanıw muzeyiniń direktorı Ustin Irina Ilinichna A.Dosnazarovtıń basına eskertkish qulpı tas qoyıwda járdem etken.
Aqlanıwı
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]SSSR Joqarǵı sudınıń 1968-jıl 28-sentyabrdegi qararı menen A.Q.Dosnazarov aqlandı.
Húrmetleniwi
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
1991-jılı Qaraqalpaqstan Respublikasında A.Q.Dosnazarovtıń 85 jıllıq yubileyi belgilendi. Usı sánege baylanıslı «Qaraqalpaqfilm» kinostudiyası «Elim degen er edi...» atlı hújjetli film súwretke aldı.
Qaraqalpaq xalqınıń dańqlı perzenti ushın Qaraózek rayonında eskertkish ornatılǵan.
2020-jılı 18-sentyabrde Qaraqalpaqstan Respublikasınıń paytaxtı – Nókis qalasında A. Dosnazarovtıń byustı ashıldı[2][3].
Derekler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- ↑ Kommunistlik partiya hám SSSR tariyxı boyınsha qollanba (RUS)
- ↑ „joqargikenes.uz - Пайтахтымызда Аллаяр Досназаровтың бюсти ашылды“. 16-sentyabr 2024da túp nusqadan arxivlendi.
- ↑ „uzor.uz - В Нукусе открыт бюст Аллаяра Досназарова“. 16-sentyabr 2024da túp nusqadan arxivlendi.