Smartfon

Inglis Vikipediyasınıń Bas betin kórsetip turǵan - Nexus 6, Android smartfonı

Smartfon, kóbinese ápiwayı telefon dep atalatuǵın, dástúrli mobil telefonnıń funkcionallıǵın joqarı esaplaw múmkinshilikleri menen biriktiretuǵın mobil qurılma. Ol ádette sensorlı ekran interfeysine iye bolıp, paydalanıwshılarǵa veb-brawzing, elektron pochta hám sociallıq media sıyaqlı keń kólemli qosımshalar hám xızmetlerge, sonday-aq multimedia oynatıw hám translyaciyalawǵa kiriw imkaniyatın beredi. Smartfonlarda qurılǵan kameralar, GPS navigaciya hám dawıslı qońırawlar, tekst xabarları hám internetke tiykarlanǵan xabar almasıw qosımshaların qosqanda, hár qıylı baylanıs usıllarına qollaw bar.

Smartfonlar ózleriniń joqarı texnikalıq múmkinshilikleri hám keń kólemli mobil operaciyalıq sistemaları, internetke kiriw, biznes qosımshaları, mobil tólemler hám muzıka, video, oyınlar, radio hám televidenie kiretuǵın multimedia funkcionallıǵı menen eski dizayndaǵı funkcional telefonlardan ózgeshelenedi.

Smartfonlar ádette bir neshe metal-oksid-yarımótkizgish (MOS) integral sxema (IC) chiplerin óz ishine aladı, aldın ala ornatılǵan hám úshinshi tárep baǵdarlamalıq támiyinlewi paydalana alatuǵın hár qıylı sensorlardı (máselen, magnitometr, jaqınlıq sensorı, barometr, giroskop, akselerometr hám basqalardı) óz ishine aladı hám hár qıylı sımsız baylanıs protokolların (LTE, 5G NR, Wi-Fi, Bluetooth hám sputnik navigaciyası sıyaqlı) qollaydı. 2020-jıllardıń ortasında smartfon óndiriwshileri isenimli uyalı tarmaq bolmaǵan shet aymaqlarda paydalanıw ushın qurılmalarǵa sputnik arqalı xabar almasıw baylanısın hám sputnik arqalı ayrısha jaǵday xızmetlerin biriktire basladı.

2000-jıllardıń aqırında iPhone-nıń ósip baratırǵan ataqlılıǵınan keyin, smartfonlardıń kópshiligi fizikalıq klaviaturalar ornına kóp tiyiwdi qollaytuǵın úlken, sıyımlı sensorlı ekranları bar juqa, taqta tárizli formalarǵa iye boldı. Házirgi zaman smartfonlarınıń kópshiligi paydalanıwshılarǵa oraylastırılǵan qosımshalar dúkanınan qosımsha baǵdarlamalardı júklep alıw yaki satıp alıw múmkinshiligine iye. Olar kóbinese bult saqlawı hám bult sinxronizaciyasın, sonday-aq virtual járdemshilerdi qollaydı.

Smartfonlar kóp jaǵdayda jeke cifrlı járdemshi (PDA) qurılmaların, qol/alaqan ólshemli kompyuterlerdi, kóshpeli media pleerlerdi (PMP), obyektke alıp súwretke túsiriw kameraların, videokameralardı hám, az dárejede, qol video oyın konsollerin, elektron kitap oqıw qurılmaların, qalta kalkulyatorların hám GPS baqlaw qurılmaların almastırdı.

2010-jıllardıń basınan baslap, jaqsılanǵan apparatlıq támiyinlew hám tezirek sımsız baylanıs (LTE hám keyinirek 5G NR sıyaqlı standartlar sebepli) smartfon industriyasınıń ósiwin kúsheytti. 2014-jıldan baslap dúnya júzi boyınsha hár jılı bir milliardtan aslam smartfon satıladı. Tek 2019-jıldıń ózinde dúnya júzi boyınsha 1,54 milliard smartfon jetkerip berildi. 2020-jılǵa kelip dúnya xalqınıń 75,05 procenti smartfon paydalanıwshıları boldı.

Tariyxı

Dáslepki smartfonlar tiykarınan kárxana bazarına baǵdarlanǵan bolıp, óz aldına jumıs isleytuǵın PDA qurılmalarınıń funkcionallıǵın uyalı telefoniya menen baylanıstırıwǵa háreket etti, biraq olardıń úlken forması, qısqa batareya ómiri, áste analog uyalı tarmaqları hám sımsız maǵlıwmat xızmetleriniń jetilmegenligi sebepli sheklengen edi. Bul máseleler aqırında MOS tranzistorlarınıń eksponencial masshtablaw hám miniatyurizaciyası arqalı submikron dárejesine shekem (Mur nızamı), jaqsılanǵan litiy-ion batareyası, tezirek cifrlı mobil maǵlıwmat tarmaqları (Edxolm nızamı) hám mobil qurılma ekosistemalarınıń maǵlıwmat jetkerip beriwshilerden ǵárezsiz rawajlanıwına múmkinshilik beretuǵın kóbirek jetilisken programmalıq támiyinlew platformaları arqalı sheshildi.

2000-jıllarda NTT DoCoMo kompaniyasınıń i-mode platforması, BlackBerry, Nokia kompaniyasınıń Symbian platforması hám Windows Mobile bazarda orın ala basladı, modeller kóbinese QWERTY klaviaturaları yaki qarsılıqlı sensorlı ekran kirgiziwi menen ajıralıp turdı hám push email hám sımsız internetke kiriw imkaniyatına itibar qarattı.

Dáslepki qurılma

IBM Simon hám zaryadlaw bazası (1994)

1990-jıllardıń basında IBM injeneri Frank Kanova chip hám sımsız texnologiyanıń qol qurılmalarında qollanıw ushın jeterli dárejede kishireyip atırǵanın túsindi. "Smartfon" dep durıs atalıwı múmkin bolǵan birinshi kommerciyalıq jaqtan jetilisken qurılma 1992-jılı Kanova tárepinen IBM kompaniyasında islep shıǵarılǵan "Angler" dep atalǵan prototip sıpatında baslandı hám sol jıldıń noyabr ayında COMDEX kompyuter sanaatı kórgizbesinde kórsetildi. Jetilistirilgen versiyası 1994-jılı BellSouth tárepinen Simon Personal Communicator atı menen tutınıwshılarǵa usınıldı. Uyalı qońırawlardı ámelge asırıw hám qabıllawdan tısqarı, sensorlı ekranlı Simon faksler hám elektron xatlardı jibere hám qabıllay alatuǵın edi. Onıń quramına mánzil kitapshası, kalendar, ushırasıwlar kestesi, kalkulyator, dúnya waqıt saatı hám bloknot, sonday-aq kartlar, birja esabatları hám jańalıqlar sıyaqlı basqa da kórnekli mobil qosımshalar kirdi.

IBM Simon Mitsubishi Electric tárepinen islep shıǵarıldı, ol óziniń uyalı radio texnologiyaları menen funkciyalardı biriktirdi. Onıń quramında suyıq kristall displey (LCD) hám PC Card qollaw bar edi. Simon kommerciyalıq jaqtan sátsiz boldı, ásirese onıń úlken ólshemi hám sheklengen batareya xızmet múddeti sebepli, ol 1990-jılları uyalı telefonlarda keń qollanılǵan nikel-metall gidrid batareyaları yamasa házirgi zaman smartfonlarında qollanılatuǵın litiy-ion batareyaları ornına NiCad batareyaların paydalandı.

"Smart phone" termini (eki sóz etip) Simon usınılǵannan bir jıl keyin payda boldı, ol 1995-jılı baspada payda bolıp, AT&T kompaniyasınıń PhoneWriter Communicator qurılmasın táriyiplew ushın qollanıldı.

"Smartphone" termini (bir sóz etip) birinshi ret 1997-jılı Ericsson tárepinen jańa qurılma koncepciyasın, GS88 di táriyiplew ushın qollanıldı.

PDA/telefon gibridleri

1990-jıllardıń ortasınan aqırına deyin, kóp adamlar uyalı telefonları menen birge ózleriniń arnawlı PDA qurılmaların alıp júrdi, olar Palm OS, Newton OS, Symbian yamasa Windows CE/Pocket PC sıyaqlı operaciyalıq sistemalardıń dáslepki versiyaların paydalanatuǵın edi. Bul operaciyalıq sistemalar keyinirek dáslepki mobil operaciyalıq sistemalarǵa aylandı. Bul dáwirdegi "smartfonlardıń" kópshiligi usı bar bolǵan tanıs PDA operaciyalıq sistemaların tiykarǵı telefon apparatlıq bólekleri menen biriktirgen gibrid qurılmalar edi. Nátiyjede, bul qurılmalar arnawlı mobil telefonlar yamasa PDA larǵa qaraǵanda úlkenirek boldı, biraq sheklengen muǵdarda uyalı internetke kiriwge múmkinshilik berdi. PDA hám mobil telefon óndiriwshileri qurılmalardıń ólshemin kishireytiw boyınsha básekilesti. Bul smartfonlardıń úlkenligi olardıń joqarı bahası hám qımbat maǵlıwmat jobaları menen birge, sonday-aq keńeytiw múmkinshilikleriniń sheklengenligi hám óz aldına turǵan qurılmalarǵa salıstırǵanda batareya xızmet múddetiniń qısqalıǵı sıyaqlı basqa da kemshilikler sebepli, olardıń keń tarqalıwın ulıwma alǵanda "dáslepki qabıllawshılar" hám mobil baylanısqa mútáj bolǵan biznes paydalanıwshıları menen sheklep qoydı.

1996-jılı mart ayında Hewlett-Packard kompaniyası OmniGo 700LX qurılmasın shıǵardı. Bul qurılma HP 200LX qol kompyuteriniń modifikaciyalanǵan versiyası bolıp, oǵan Nokia 2110 mobil telefonı qosılǵan hám onı qollap-quwatlaw ushın ROM-tiykarlanǵan baǵdarlama ornatılǵan edi. Onıń 640 × 200 ajıratımlılıqtaǵı CGA úylesimli tórt reńli sur túsli LCD ekranı bar edi hám ol qońıraw etiw hám qabıllaw, sonday-aq tekst xabarlamaların, elektron pochta xatların hám fakslerdi jaratıw hám qabıllaw ushın qollanıla alatuǵın edi. Ol sonday-aq 100% DOS 5.0 úylesimli bolıp, mıńlaǵan bar baǵdarlamalardı, sonıń ishinde Windows tıń dáslepki versiyaların da isletiwge múmkinshilik beretuǵın edi.

Nokia 9110 Communicator, klaviaturaǵa kiriw ushın ashılǵan

1996-jılı avgust ayında Nokia kompaniyası Nokia 9000 Communicator qurılmasın shıǵardı. Bul Nokia 2110 tiykarında islengen cifrlı uyalı PDA bolıp, oǵan Geoworks kompaniyasınıń PEN/GEOS 3.0 operaciyalıq sisteması tiykarındaǵı integraciyalanǵan sistema ornatılǵan edi. Eki komponent bir-birine házir "clamshell" dizaynı dep atalatuǵın usılda ildirme arqalı biriktirilgen bolıp, joqarıda displey, al tómende fizikalıq QWERTY klaviaturası jaylasqan edi. PDA elektron pochta; kalendar, adres kitapshası, kalkulyator hám bloknot qosımshaların; tekst tiykarındaǵı veb-brawzing múmkinshiligin usınǵan hám fakslerdi jiberiw hám qabıllaw múmkinshiligine iye bolǵan. Jabıq túrde qurılma cifrlı uyalı telefon sıpatında qollanıla alatuǵın edi.

1999-jılı iyun ayında Qualcomm kompaniyası "pdQ Smartphone" dı shıǵardı. Bul CDMA cifrlı PCS smartfonı bolıp, oǵan integraciyalanǵan Palm PDA hám Internetke qosılıw múmkinshiligi qosılǵan.

Keyingi dıqqatqa ılayıq qurılmalar qatarına tómendegiler kiredi:

• Ericsson Mobile Communications kompaniyasınıń Ericsson R380 (dekabr 2000) qurılması, keyin Symbian dep atalǵan operaciyalıq sistemanı qollanǵan birinshi telefon boldı (ol EPOC Release 5 ti qollandı, ol 6-shıǵarılımda Symbian OS dep qayta ataldı). Onıń PDA funkciyası hám stilus arqalı rezistiv sensorlı ekranda sheklengen veb-brawzing múmkinshiligi bar edi. "Smartfon" sıpatında bazarǵa shıǵarılǵanına qaramastan, paydalanıwshılar qurılmaǵa óz baǵdarlamaların ornata almaytuǵın edi.
• Kyocera 6035 (fevral 2001) eki tábiyatlı qurılma bolıp, óz aldına Palm OS PDA operaciyalıq sisteması hám CDMA mobil telefon proshivkasına iye edi. Ol sheklengen veb-brawzingti qollap-quwatladı, bunda PDA baǵdarlamalıq támiyinatı telefon apparat qurılmasın qosılǵan modem sıpatında paydalandı.
• Nokia 9210 Communicator (iyun 2001) Nokianıń Series 80 platforması (v1.0) menen Symbian (6-shıǵarılım) dı qollanǵan birinshi telefon boldı. Bul qosımsha baǵdarlamalardı ornatıwǵa múmkinshilik bergen birinshi Symbian telefon platforması edi. Nokia 9000 Communicator sıyaqlı, bul da úlken clamshell qurılması bolıp, ishinde tolıq fizikalıq QWERTY klaviaturası bar edi.
• Handspring kompaniyasınıń Treo 180 (2002) qurılması, Palm OS ti GSM mobil telefonına tolıq integraciyalaǵan birinshi smartfon bolıp, telefoniya, SMS xabar almasıw hám Internetke kiriw múmkinshilikleri operaciyalıq sistemaǵa kiritilgen edi. 180 modeli bas barmaq penen jazıw klaviaturasına iye bolsa, 180g versiyasında onıń ornına Graffiti qol jazıwın tanıw maydanı bar edi.

Yapon uyalı telefonları

1999-jılı, Yapon sımsız baylanıs provayderi NTT DoCoMo i-mode dep atalǵan jańa mobil internet platformasın iske qostı. Bul platforma sekundına 9.6 kilobit tezlikte maǵlıwmat jiberiw hám platforma arqalı onlayn satıp alıw sıyaqlı veb xızmetlerge kiriw múmkinshiligin berdi. NTT DoCoMo nıń i-mode platforması cHTML tilin qollandı, bul til qurılmalar ushın maǵlıwmat tezligin arttırıw maqsetinde dástúriy HTML diń ayırım aspektlerin sheklegen edi. Sheklengen funkcionallıq, kishi ekranlar hám sheklengen ótkiziw qábileti telefonlarǵa bar bolǵan ásterek maǵlıwmat tezliklerin qollanıwǵa múmkinshilik berdi. i-mode diń keń tarqalıwı NTT DoCoMo ǵa 2001-jıldıń aqırına kelip shama menen 40 million abonentti jıynawǵa járdem berdi hám Yaponiyada bazar kapitalizaciyası boyınsha birinshi, al dúnya júzi boyınsha ekinshi orındı iyeledi.

Yapon uyalı telefonları global standartlar hám tendenciyalardan kóbirek ózgeshelenip, Yapon bazarına arnawlı beyimlestirilgen basqa da rawajlanǵan xızmetler hám smartfonǵa uqsas funkcionallıqtı usınıw ushın rawajlandı. Bularǵa mobil tólemler hám satıp alıwlar, jaqın maydan baylanısı (NFC) arqalı aqıllı kartalardı almastırıwshı mobil shıjlan funkciyası (transport jolhaqısı, sadıqlıq kartaları, sáykeslik kartaları, waqıya biletleri, kuponlar, aqsha awdarıw hám t.b. ushın), muzıkalı qońıraw sesleri, oyınlar hám komiksler sıyaqlı júklep alınatuǵın kontent hám 1seg mobil televideniesi kiredi. Yapon óndiriwshileri tárepinen islengen telefonlar arnawlı programmalıq támiyinattı qollandı, biraq úshinshi tárep qosımshaların islep shıǵıwǵa mólsherlengen standartlastırılǵan mobil operaciyalıq sistemalarǵa ele iye emes edi, sonlıqtan olardıń programmalıq támiynatı hám ekosistemaları júdá rawajlanǵan funkciyalı telefonlarǵa uqsas edi. Basqa funkciyalı telefonlar sıyaqlı, qosımsha programmalıq támiynat hám xızmetler provayderler menen shártnamalar hám kelisimlerdi talap etti.

Telefonlar menen baylanıs operatorları arasındaǵı integraciya dárejesi, telefonlardıń ózgeshe qásiyetleri, standartlastırılmaǵan platformalar hám Yapon mádeniyatına beyimlesiwi Yapon óndiriwshilerine óz telefonların eksportlawdı qıyınlastırdı. Ásirese, Yaponiyada soraw sonshelli joqarı bolǵanlıqtan, kompaniyalar qosımsha payda tabıw ushın basqa jerlerge qarawdı zárúr dep esaplamadı.

Basqa bazarlarda 3G texnologiyasınıń payda bolıwı hám kúshli standartlastırılǵan smartfon operaciyalıq sistemaları, qosımshalar dúkanları hám rawajlanǵan sımsız tarmaq múmkinshilikleri menen támiyinlengen Yaponiyalıq emes telefonlar, Yaponiyalıq emes telefon óndiriwshilerine aqırı Yaponiya bazarına kiriwge múmkinshilik berdi. Olar áste-aqırın emodziler, mobil tólemler, NFC hám t.b. sıyaqlı Yapon telefon qásiyetlerin qabıl etip, olardı dúnyanıń qalǵan bólimine tarqattı.

Dáslepki smartfonlar

2000-jıllardıń ortaları-aqırlarında júdá keń tarqalǵan bir neshe BlackBerry smartfonları

2002-jılı Danger Hiptop engizilgenge shekem, Yaponiyadan tısqarı jerlerde áhmiyetli maǵlıwmat baylanısın nátiyjeli paydalanatuǵın telefonlar siyrek ushırasatuǵın edi. Bul qurılma T-Mobile Sidekick ataması menen AQSH tutınıwshıları arasında ortasha tabısqa eristi. Keyinirek, 2000-jıllardıń ortasında, AQSH-taǵı biznes paydalanıwshıları Microsoft kompaniyasınıń Windows Mobile tiykarındaǵı qurılmalardı, sońınan Research In Motion kompaniyasınıń BlackBerry smartfonların qabıl ete basladı. 2006-jılı Amerikalı paydalanıwshılar BlackBerry-diń ǵárezlilik payda etiwshi tábiyatı sebepli "CrackBerry" terminin keń qollanısqa kirgizdi. AQSH-ta maǵlıwmat tarifleriniń joqarı bahası hám uyalı maǵlıwmat tarmaǵın paydalanıwdan qashıw múmkinshiligine iye Wi-Fi qábiletli qurılmalardıń salıstırmalı túrde siyrek ushırasıwı smartfonlardı tiykarınan biznes isbilermenleri hám "erte qabıllawshılar" tárepinen ózlestiriliwine alıp keldi.

AQSH hám Yaponiyadan tısqarı, Nokia kompaniyası Symbian tiykarındaǵı smartfonları menen tabısqa erisip atırǵan edi. Symbian dáslep Psion tárepinen olardıń jeke organayzerleri ushın islep shıǵılǵan bolıp, 2000-jıllardıń ortalarınan aqırına shekem Evropada eń keń tarqalǵan smartfon operaciyalıq sisteması boldı. Dáslebinde, Nokia-nıń Symbian smartfonları Eseries arqalı bizneske baǵdarlanǵan edi, sol dáwirdegi Windows Mobile hám BlackBerry qurılmalarına uqsas edi. 2002-jıldan baslap, Nokia tutınıwshılarǵa baǵdarlanǵan smartfonlardı islep shıǵara basladı, oyın-zawıqqa baǵdarlanǵan Nseries arqalı keń tarqaldı. 2010-jılǵa shekem Symbian dúnya boyınsha eń keń qollanılatuǵın smartfon operaciyalıq sisteması boldı.

Sensorlı jeke cifrlı járdemshi (PDA) tiykarında islep shıǵılǵan Palm OS sıyaqlı beyimlestirilgen operaciyalıq sistemalar, keyinirek Windows Mobile dep atalǵan "Pocket PC" versiyaları, hám dáslep Symbian OS qurılmalarında qálem menen basqarılatuǵın PDA-lar ushın jobalanǵan UIQ interfeysi ayırım dáslepki smartfonlardıń stilus tiykarındaǵı interfeyslerge iye bolıwına alıp keldi. Bular virtual klaviaturalardı hám qol jazıwın kirgiziwge múmkinshilik berdi, sonlıqtan Aziya háriplerin de ańsat kirgiziwge jol ashtı.

2000-jıllardıń ortasına kelip, kópshilik smartfonlarda fizikalıq QWERTY klaviaturası bar edi. Olardıń kópshiligi BlackBerry qatarı, Windows Mobile smartfonları, Palm Treos hám Nokia Eseries-tiń ayırım modelleri sıyaqlı "klaviatura paneli" formasın qollanǵan edi. Ayırımları, mısalı Danger Hiptop qatarı, tolıq fizikalıq QWERTY klaviaturasın ısırıw formada jasırǵan edi. Al geyparaları, Nokia Nseries hám Nokia Eseries-tiń basqa modelleri sıyaqlı, tek ǵana T9 tekst kirgiziw usılın qollanatuǵın sanlı klaviaturaǵa iye edi. Stilus penen basqarılatuǵın rezistivli sensorlı ekranlardı ele de ayırım smartfonlarda, mısalı Palm Treos-ta tabıwǵa bolar edi. Palm Treos dáslepki bir neshe modellerinde klaviatura ornına Graffiti qol jazıwın tanıw sistemasın qollanǵan bolsa da, keyingi modellerinde bul funkciyadan bas tartqan.

Forma faktorı hám operaciyalıq sistema ózgerisleri

2006-jılı úlken sıyımlı sensorlı ekranı menen tanıstırılǵan LG Prada

Dáslepki Apple iPhone; onıń shıǵıwınan keyin ulıwma smartfon forma faktorı fizikalıq klaviaturasız úlken sensorlı ekranlı programmalıq interfeyslerge qaray ózgerdi

2000-jıllardıń aqırı hám 2010-jıllardıń basında smartfon interfeysleri fizikalıq klaviatura hám klaviaturalı qurılmalardan úlken barmaq penen basqarılatuǵın sıyımlı sensorlı ekranlı qurılmalarǵa qaray ózgerdi. Úlken sıyımlı sensorlı ekranı bar birinshi telefon LG Prada boldı, ol LG tárepinen 2006-jıldıń dekabr ayında járiyalandı. Bul italyan lyuks dizayneri Prada menen birgelikte jaratılǵan sánli funkciyalı telefon bolıp, 3 dyuymlik 240 x 400 pikselli ekranǵa, 144p video jazıw múmkinshiligi bar 2 megapikselli cifrlı kameraǵa, LED jaqtılandırıwǵa hám ózin súwretke túsiriw ushın miniatyura aynaǵa iye edi.

2007-jıldıń yanvar ayında Apple Computer iPhone-dı tanıstırdı. Onıń 3.5 dyuymlik sıyımlı sensorlı ekranı bar bolıp, ol sol waqıttaǵı kópshilik smartfon ekranlarınıń ajıratımlılıǵınan eki ese joqarı edi, hám telefonlarǵa multi-tach funkciyasın kirgizdi, bul súwretlerde, kartalarda hám veb-betlerde "qısıp" úlkeytiw yamasa kishireytiw sıyaqlı háreketlerdi múmkin etti. iPhone zamanagóy smartfonlarǵa tán stilus, klaviatura yamasa klavishti paydalanıwdan bas tartqan hám onıń ornına tikkeley barmaq penen basqarıwdı tiykarǵı óz-ara tásir etiw usılı sıpatında úlken sensorlı ekrandı qollanǵan massalıq bazarǵa baǵdarlanǵan birinshi usınday qurılma bolıwı menen ayrıqsha edi.

iPhone-nıń operaciyalıq sisteması da eski operaciyalıq sistemalardan (eski telefonlar qollaw kórsetken hám PDA hám funkciyalı telefonlardan beyimlestirilgen) ózgeshe boldı. Ol WML, cHTML yamasa XHTML sıyaqlı texnologiyalardı paydalanıp arnawlı formatlanǵan betlerdi ǵana kórsete alatuǵın sheklengen, qısqartılǵan veb-brauzerdi paydalanıwdı talap etpeytuǵın jetkilikli kúshli operaciyalıq sistema edi hám onıń ornına mobil telefonlar ushın arnawlı jobalastırılmaǵan tolıq veb-saytlardı kórsete alatuǵın Apple-dıń Safari brauzeriniń versiyasın iske qostı.

Keyinirek Apple qurılmanıń ózinde ornatılǵan App Store-nı beriwshi programmalıq támiyinlew jańalanıwın jiberdi, bul úshinshi tárep baǵdarlamaların sımsız tikkeley júklep alıwǵa múmkinshilik berdi. Bunday oraylastırılǵan App Store hám biypul baǵdarlamashılardıń quralları tez arada barlıq smartfon platformaları ushın programmalıq támiyinlewdi islep shıǵıw, tarqatıw, tabıw, ornatıw hám tólew ushın jańa tiykarǵı paradigmaǵa aylandı, bul paydalanıw ushın rásmiy maqullawdı talap etetuǵın qımbat baǵdarlamashı qurallarınıń hám bir neshe platformalar ushın qollanbalar beriwshi úshinshi tárep dereklerine ǵárezliliktiń ornın bastı.

Rawajlanǵan qollanbalardı qollap-quwatlay alatuǵın jetkilikli kúshli programmalıq támiyinlew hám úlken sıyımlı sensorlı ekranǵa iye dizaynnıń artıqmashlıqları basqa smartfon OS platformasınıń, Android-tıń rawajlanıwına tásir etti. Dáslep BlackBerry-ge uqsas prototip qurılma ısırılıp shıǵarılatuǵın fizikalıq klaviaturası bar sensorlı ekranlı qurılma paydasına biykar etildi, sebebi Google injenerleri sol waqıtta sensorlı ekran fizikalıq klaviatura hám túymelerdi tolıq almastıra almaydı dep esaplaǵan. Android PDA hám funkciyalı telefonlardan beyimlestirilgen mobil operaciyalıq sistemalarǵa qaraǵanda kóbirek quwat beriwshi modifikaciyalanǵan Linux yadrosına tiykarlanǵan. Birinshi Android qurılması, gorizontal ısırılıwshı HTC Dream, 2008-jıldıń sentyabr ayında shıǵarıldı.

2012-jılı Asus PadFone dep atalatuǵın konvertaciyalanatuǵın dok-sistemasın sınap kóre basladı, onda óz aldına jumıs isleytuǵın qol telefonı zárúr bolǵanda planshet ólshemindegi ekran blogına kirgizilip, integraciyalanǵan qollap-quwatlawshı batareyası menen birge paydalanılıwı múmkin edi.

2013 hám 2014-jılları Samsung ıqsham kamera menen smartfonnıń gibrid kombinaciyasın sınap kórdi, Galaxy S4 Zoom hám K Zoom modellerin shıǵardı. Olardıń hár biri integraciyalanǵan 10× optikalıq zum linzası hám qol parametrleri (sonıń ishinde qol ekspoziciya hám fokus) menen támiyinlengen edi, bul smartfonlar arasında keń tarqalıwınan bir neshe jıl burın boldı. S4 Zoom modelinde qosımsha linza átirapında aylanbalı saqıyna hám shtativ bekitkishi bar edi.

Ekran ólshemleri úlkeygen bolsa da, óndiriwshiler smartfonlardı paydalılıq hám bekkemlik esabınan jińishke etiwge háreket etti, sebebi jińishke korpus mayısıwǵa kóbirek beyim hám komponentler, ásirese batareya sıyımlılıǵı ushın az orın qaldıradı.

Operaciyalıq sistema básekesi

Flyme OS ornatılǵan Meizu MX4

iPhone hám keyingi tek sensorlı ekranlı Android qurılmaları birge úlken sıyımlı sensorlı ekrandı tiykarǵı tásir etiw quralı sıpatında paydalanatuǵın plita formasın keń tarqattı hám burınǵı klavish hám klaviaturaǵa tiykarlanǵan platformalardıń qulawına alıp keldi. Keyinirek, úy, artqa, menyu, tapsırma hám izlew sıyaqlı navigaciya túymeleri de fizikalıq emes sensorlı túymeler, sońınan virtual, ekranda imitaciya qılınǵan navigaciya túymeleri menen almastırıldı. Bul kóbinese menyu túymesin qısqa basıwdı imitaciya qılıw ushın tapsırma túymesin uzaq basıw yaki izlew ushın úy túymesin basıw sıyaqlı kombinaciyalar arqalı ámelge asırıladı. Jaqında payda bolǵan "ramkasız" túrleri navigaciya túymelerin imitaciya qılıw ushın joǵaltılǵan displey maydanın kompensaciyalaw ushın ekran betin qurılmanıń aldıńǵı tómengi bólimine shekem keńeytedi. Virtual túymeler kóbirek potencial jekelestiriw múmkinshiligin bergeni menen, olardıń jaylasıwı ekrannıń burılıwına hám paydalanılatuǵın baǵdarlamaǵa baylanıslı sistemalar arasında turaqsız bolıwı múmkin.

Bir neshe vendorlar Android hám iPhone menen jaqsıraq básekelesiw ushın ózleriniń bar bolǵan smartfon platformaları hám qurılmaların jańalawǵa yaki almastırıwǵa háreket etti; Palm kompaniyası 2009-jıldıń aqırında Palm OS ornına Palm Pre ushın webOS dep atalǵan jańa platformanı usındı. Bul platforma tapsırmaǵa tiykarlanǵan "karta" metaforasına hám hár qıylı onlayn xızmetler arasındaǵı úziliksiz sinxronizaciya hám integraciyaǵa dıqqat qarattı (sol waqıttaǵı smartfonnıń paydalanıwshı maǵlıwmatları ushın "kanonik, avtoritetli saqlaw ornı" xızmetin atqarıwshı kompyuterge mútáj bolıwı koncepciyasına qarama-qarsı). HP kompaniyası 2010-jılı Palm kompaniyasın satıp aldı hám Pre 3 hám HP TouchPad plansheti sıyaqlı bir neshe basqa webOS qurılmaların shıǵardı. Tutınıwshı biznesin satıw hám kárxana baǵdarlamalıq támiynatına kóbirek dıqqat qaratıw usınısınıń bir bólegi sıpatında, HP 2011-jıldıń avgust ayında keleshektegi webOS qurılmaların rawajlandırıwdı tosattan toqtattı hám 2013-jılı webOS huqıqların aqılı televizor platforması sıpatında paydalanıw ushın LG Electronics kompaniyasına sattı.

Research in Motion kompaniyası 2010-jılı vertikal sırǵanaytuǵın BlackBerry Torch hám BlackBerry OS 6 operaciyalıq sistemasın usındı. Bul sistema qayta dizayn islengen paydalanıwshı interfeysine, kishireytiw ushın shımshıw sıyaqlı jestlerdi qollaw múmkinshiligine hám iPhone qollanatuǵın WebKit rendering sistemasına tiykarlanǵan jańa veb-brauzerge iye edi. Kelesi jılı RIM kompaniyası BlackBerry OS 7 operaciyalıq sistemasın hám Bold hám Torch qatarlarındaǵı jańa modellerdi shıǵardı. Bularǵa klaviaturası menen birge sensorlı ekranǵa iye jańa Bold hám fizikalıq klaviaturası joq birinshi BlackBerry telefonı bolǵan Torch 9860 kiredi. 2013-jılı kompaniya eski BlackBerry OS ornına QNX tiykarında qayta islep shıǵılǵan BlackBerry 10 dep atalǵan jańa platformanı usındı. Bul platformanıń dáslepki qurılmaları tolıq sensorlı BlackBerry Z10 hám klaviaturalı Q10 boldı.

2010-jılı Microsoft kompaniyası Windows Mobile ornına Windows Phone dep atalatuǵın jańa operaciyalıq sistemanı usındı. Bul sistema jańa sensorlı ekranǵa baǵdarlanǵan paydalanıwshı interfeysine iye bolıp, tegis dizayn hám tipografiyaǵa tiykarlanǵan edi. Onıń bas ekranında qosımshalardan jańalanıwlar aǵımın kórsetetuǵın "janlı plitkalar" hám integraciyalanǵan Microsoft Office qosımshaları bar edi. 2011-jıldıń fevral ayında Nokia kompaniyası Microsoft penen úlken birge islesiw kelisimin dúzgenin járiyaladı. Bul kelisimge muwapıq, Nokia barlıq keleshektegi smartfonlarında tek Windows Phone sistemasın qollanıwı hám barlıq keleshektegi qurılmalarına Microsoft kompaniyasınıń Bing izlew sisteması hám Bing Maps xızmetin (bul birge islesiwdiń bir bólegi sıpatında Nokia Maps maǵlıwmatların da licenziyalaytuǵın edi) integraciyalawı kerek edi. Bul járiyalaw Symbian sistemasınıń, sonday-aq Intel kompaniyası menen birge islep shıǵarılıp atırǵan Linux tiykarındaǵı MeeGo mobil platformasınıń da jabılıwına alıp keldi. Nokia kompaniyasınıń tómen bahalı Lumia 520 modeli kúshli sorawǵa iye boldı hám Windows Phone sistemasınıń ayırım bazarlarda belgili bir ataqlılıqqa erisiwine járdem berdi, 2013-jılı global bazar úlesinde BlackBerry sistemasınan ozıp ketti.

2012-jıldıń iyun ayınıń ortasında Meizu kompaniyası óziniń mobil operaciyalıq sisteması Flyme OS ti shıǵardı.

Android hám iPhone menen básekilesiwge baǵdarlanǵan bul háreketlerdiń kópshiligi uzaq dawam etpedi. On jıl ishinde bul eki platforma smartfonlar satıwı hám bazar úlesi boyınsha anıq duopoliyaǵa aylandı, al BlackBerry, Windows Phone hám basqa operaciyalıq sistemalar aqır-aqıbet ólshewge kelmeytuǵın dárejede kishi bazar úlesine iye bolıp qaldı. 2015-jılı BlackBerry kompaniyası óziniń ishki mobil platformalarınan bas tartıp, Android qurılmaların islep shıǵarıwǵa qaray baǵdar aldı hám bul baǵdarlamalıq támiyinattıń qáwipsizligi kúsheytilgen versiyasına kóbirek itibar berdi. Kelesi jılı kompaniya apparatlıq támiynat bazarınan shıǵıp, baǵdarlamalıq támiynat hám óziniń kárxanalarǵa arnalǵan middleware ine kóbirek dıqqat qaratıwın járiyaladı, sonday-aq BlackBerry brendin hám óziniń Android distribuciyasın keleshektegi qurılmalar ushın TCL sıyaqlı úshinshi tárep OEM lerine licenziyalay basladı.

2013-jıldıń sentyabr ayında Microsoft kompaniyası Nokia nıń mobil qurılmalar biznesin 7.1 milliard dollarǵa satıp alıw niyetin járiyaladı. Bul CEO Stiv Ballmerdiń Microsoft tı "qurılmalar hám xızmetler" kompaniyasına aylandırıw strategiyasınıń bir bólegi edi. Windows Phone hám Lumia qatarınıń ósiwine qaramastan (olar satılǵan barlıq Windows Phone qurılmalarınıń derlik 90% in quraytuǵın edi), bul platforma hesh qashan AQSH tıń tiykarǵı bazarında áhmiyetli úleske iye bola almadı, al Microsoft keyingi jıllar dawamında Windows Phone nıń rawajlanıwın saqlap qala almadı, nátiyjede paydalanıwshılar hám qosımsha jaratıwshılardıń qızıǵıwshılıǵı páseydi. Ballmerdi Microsoft tıń CEO lıǵında Satya Nadella almastırǵannan keyin (ol baǵdarlamalıq támiynat hám bult esaplawlarına kóbirek itibar qarattı), kompaniya 2015-jıldıń iyul ayında Nokia aktivlerin 7.6 milliard dollarǵa esaptan shıǵardı hám 2016-jıldıń may ayında Microsoft Mobile bóliminiń derlik barlıq xızmetkerlerin jumıstan bosattı.

Microsoft ke satılıwı tamamlanbastan burın, Nokia rawajlanıp kiyatırǵan bazarlar ushın Nokia X dep atalǵan Androidqa tiykarlanǵan smartfonlar seriyasın shıǵardı. Bul qurılmalar Android tiykarındaǵı platformanı Windows Phone hám Nokia nıń Asha atlı ápiwayı telefon platformasınıń elementleri menen biriktirip, Google xızmetleri ornına Microsoft hám Nokia xızmetlerin paydalandı.

Kamera jetiskenlikleri

Xiaomi 13 Ultra Leica Summicron kamera sisteması menen úskenelendi.

Oppo Find X6 Hasselblad penen birgelikte islep shıǵılǵan baǵdarlamalıq támiynat tiykarındaǵı sazlawdı usındı.

Birinshi kommerciyalıq kameralı telefon Kyocera Visual Phone VP-210 bolıp, ol 1999-jıldıń may ayında Yaponiyada satıwǵa shıqtı. Ol waqıtta onı "mobil videotelefon" dep ataǵan, hám onıń aldıńǵı tárepinde 110,000 pikselli kamerası bar edi. Ol Yaponiyanıń Personal Handy-phone System (PHS) uyalı tarmaǵı arqalı sekundına eki súwretke shekem jibere alatuǵın edi hám 20 ǵa shekem JPEG cifrlı súwretlerdi saqlay aldı, olardı elektron pochta arqalı jiberiwge bolatuǵın edi. Birinshi massalıq kameralı telefon J-SH04 boldı, ol Sharp J-Phone modeliniń Yaponiyada 2000-jıldıń noyabr ayında satılǵan túri edi. Ol súwretlerdi uyalı baylanıs arqalı dárhal jibere alatuǵın edi.

2000-jıllardıń ortasına kelip, joqarı dárejeli uyalı telefonlarda ádette integraciyalanǵan cifrlı kameralar boldı. 2003-jılı kameralı telefonlar óz aldına cifrlı kameralarǵa qaraǵanda kóbirek satıldı, al 2006-jılı olar plenkalı hám cifrlı óz aldına kameralarǵa qaraǵanda kóbirek satıldı. Bes jıl ishinde bes milliard kameralı telefon satıldı hám 2007-jılǵa kelip barlıq ornatılǵan mobil telefonlardıń yarımınan kóbisi kameralı telefonlar edi. Óz aldına kameralardıń satılıwı 2008-jılı eń joqarı shegarasına jetti.

Kóp erte smartfonlarda ulıwma kameralar bolmaǵan, al kameraları bar erte modellerde tómen ónimdarlıq hám jetkiliksiz súwret hám video sapası bolǵan, olar byudjetli qalta kameraları menen básekilese almaǵan hám paydalanıwshılardıń talapların qanaatlandıra almaǵan. 2010-jıllardıń basına kelip derlik barlıq smartfonlarda integraciyalanǵan cifrlı kamera bar edi. Óz aldına kameralardıń satılıwınıń azayıwı tezlesti, sebebi kúndelikli fotosúwretke túsiriw ushın tez jaqsılanıp atırǵan kamera texnologiyasına iye smartfonlardıń qollanılıwı arttı, súwretlerdi ańsat ózgertiw hám qosımshalar hám vebke-tiykarlanǵan xızmetler arqalı súwretlerdi tikkeley bólisiw múmkinshilikleri payda boldı. 2011-jılǵa kelip, integraciyalanǵan kameralı uyalı telefonlar jılına júz millionlap satıla basladı. 2015-jılı cifrlı kameralardıń satılıwı 35.395 million danaǵa jetti, bul olardıń eń joqarı kórsetkishiniń tek úshten birinen az hám sonday-aq plenkalı kameralardıń eń joqarı satılıw kórsetkishinen sál azıraq edi.

Arnawlı kameralar ornına fotosúwretke túsiriw ushın smartfonlardıń qollanılıwınıń kóbeyiwine úles qosqan faktorlardıń biri - kishi qalta kameralarınıń súwretlerde bokex effektin jaratıwda qıyınshılıq kóriwi, biraq házirgi waqıtta ayırım smartfonlarda qos linzalı kameralar bar, olar bokex effektin ańsat jaratadı hám hátte túsirip bolǵannan keyin bokex dárejesin ózgerte aladı. Bul hár qıylı fokus parametrleri menen bir neshe súwret túsirip, keyin tiykarǵı súwrettiń fonın makro fokus túsirilgen súwret penen biriktiriw arqalı iske asırıladı.

2007-jılı Nokia N95 smartfonı 5.0 megapikselli (MP) kamerası menen ayrıqsha boldı, sebebi sol waqıtta kópshilik smartfonlarda 3 MP yamasa 2 MP dan kem kameralar bar edi. Sol jıldıń aqırında shıǵarılǵan LG Viewty, Samsung SGH-G800 hám Sony Ericsson K850i sıyaqlı ayırım arnawlı funkciyalı telefonlarda da 5.0 MP kameralar bolǵan. 2010-jılǵa kelip 5.0 MP kameralar keń tarqaldı; ayırım smartfonlarda 8.0 MP kameralar bar edi, al Nokia N8, Sony Ericsson Satio, hám Samsung M8910 Pixon12 funkciyalı telefonlarında 12 MP kamera bolǵan. 2009-jılǵı Nokia N86 nıń tiykarǵı kamerası ózgeshe bolıp, onda úsh dárejeli aperturalı linza bar edi.

2010-jıldıń aqırında 14-megapikselli, 3x optikalıq zum linzası hám 720p HD video kamerası bar Altek Leo smartfonı shıǵarıldı.

2011-jılı, Nintendo 3DS shıqqan jılı, HTC kompaniyası Evo 3D telefonın tanıstırdı. Bul 3D telefonda keńislik súwretke túsiriw ushın eki bes megapikselli artqı kamera ornatılǵan bolıp, ol artqı tárepinde birden kóp kamerası bar dáslepki mobil telefonlardıń biri boldı.

2012-jılǵı Samsung Galaxy S3 dawıs buyrıqları arqalı súwretke túsiriw múmkinshiligin kirgizdi.

2012-jılı Nokia kompaniyası 41-megapikselli 1/1.2-dyuymlik sensorı hám joqarı ajıratımlılıqtaǵı f/2.4 Zeiss tolıq asferikalıq bir toparlı linzası bar Nokia 808 PureView telefonın járiyaladı hám shıǵardı. Joqarı ajıratımlılıq 1080p sapada tórt ese hám 720p sapada altı ese súwret sapasın joǵaltpaytuǵın cifrlı zumdı támiyinleydi, bul súwret sensorın kesiw arqalı iske asırıladı. 2013-jılǵı Nokia Lumia 1020 de usıǵan uqsas joqarı ajıratımlılıqtaǵı kamera qurılmasına iye, oǵan qosımsha optikalıq súwret turaqlandırıwshı hám joqarı klasslı mobil telefonlarda keń tarqalıwınan bir neshe jıl burın qolǵa kirgizilgen qol rejimindegi kamera parametrleri bar, biraq sáykes joqarı fayl kólemleri ushın paydalı bolıwı múmkin bolǵan keńeytiletuǵın yadı joq.

Mobil optikalıq súwret turaqlandırıwshı birinshi ret 2012-jılı Nokia tárepinen Lumia 920 modelinde engizilgen, al optikalıq turaqlandırılǵan aldıńǵı kamerası bar birinshi belgili smartfon 2016-jılǵı HTC 10 boldı. Optikalıq súwret turaqlandırıwshı tómen jaqtılıqta súwretke túsiriw ushın uzaǵıraq ekspoziciya waqıtın hám qolda uslap video túsirgende silkiniwlerdi tegislewdi támiyinleydi, sebebi silkiniwler úlken displeyde, máselen, monitor yamasa televizorda kóbirek seziledi, bul kóriw tájiriybesine zıyan keltiriwi múmkin.

2012-jıldan baslap smartfonlar video túsiriw barısında súwretke túsiriw múmkinshiligine iye bola basladı. Bul súwretlerdiń ajıratımlılıǵı qurılmalar arasında ózgerip turıwı múmkin. Samsung videonıń aspekt qatnasında eń joqarı súwret sensorı ajıratımlılıǵın qollanǵan, bul 16:9 qatnasta Galaxy S3 te 6 megapiksel (3264 × 1836) hám Galaxy S4 te 9.6 megapiksel (4128 × 2322) bolǵan. Usınday funkciyaǵa iye birinshi iPhone lar, iPhone 5 hám 5s, video túsiriw barısında 0.9 megapikselli (1280 × 720) súwretlerdi bir waqıtta túsire alatuǵın edi.

2013-jıldan baslap Xperia Z1 de Sony haqıyqıy waqıt rejiminde tolıqtırılǵan reallıq kamera effektlerin sınap kóre basladı, mısalı, qalqıp júrgen tekst, virtual ósimlikler, vulkan hám kóriniske júrip kiyatırǵan dinozavr sıyaqlı. Keyinirek, 2017-jılı Apple de iPhone X penen usıǵan uqsas nárse isledi.

Sol jılı iOS 7 keyin keń qollanılǵan vizir intuiciyasın engizdi, onda ekspoziciya mánisi vertikal sıypalaw arqalı dúzetiliwi múmkin, fokus hám ekspoziciya basıw arqalı belgilengennen keyin, hátte qısqa waqıt basıp turǵannan soń bekitilgennen keyin de. Ayırım qurılmalarda bul intuiciya video/áste qozǵalıs rejimlerinde hám aldıńǵı kamera ushın baǵdarlama tárepinen sheklengen bolıwı múmkin.

2013 hám 2014-jılları Samsung ıqsham kamera menen smartfonnıń gibrid kombinaciyasın sınap kórdi, Galaxy S4 Zoom hám K Zoom modellerin shıǵardı. Olardıń hár biri integraciyalanǵan 10× optikalıq zum linzası hám qol parametrleri (sonıń ishinde qol ekspoziciya hám fokus) menen támiyinlengen edi, bul smartfonlar arasında keń tarqalıwınan bir neshe jıl burın boldı. S4 Zoom modelinde qosımsha linza átirapında aylanbalı saqıyna hám shtativ bekitkishi bar edi.

2014-jılǵı Panasonic Lumix DMC-CM1 mobil telefon menen ıqsham kameranı biriktiriwdiń jáne bir háreketi boldı, hátte ol Lumix brendin miyras etip aldı. Optikalıq zumǵa iye bolmasa da, onıń súwret sensorı Lumix DMC-LX100 hám Sony CyberShot DSC-RX100 seriyasındaǵı joqarı klasslı ıqsham kameralarda qollanılatuǵın 1" formatına iye, bul ádettegi mobil kamera súwret sensorınıń bet maydanınan bir neshe ese úlken, sonday-aq ISO 25600 ge shekem jaqtılıqqa sezgirlikti qollaydı, bul ádettegi mobil kameranıń jaqtılıqqa sezgirlik diapazonınan ádewir joqarı. 2021-jılǵa kelip, hesh qanday miyrasxorı shıǵarılmadı.

2013 hám 2014-jılları HTC kompaniyası One M7 hám M8 modellerinde piksel sanın piksel bet maydanı menen almastırıw boyınsha eksperimentler ótkerdi. Eki model de tek tórt megapikselge iye bolıp, UltraPixel dep ataldı. Kompaniya bunı tómen jaqtılıqta jaqsılanǵan jaqtılıq hám az shawqım menen túsindirdi, biraq keyingi One M8 modelinde optikalıq súwret turaqlandırıw joq.

One M8 sonday-aq qos kamera sisteması menen úskenelengen dáslepki smartfonlardıń biri boldı. Onıń baǵdarlamalıq támiynatı 3D panoramalaw, hawa rayı effektleri hám fokustı retlew ("UFocus") sıyaqlı vizual keńislik effektlerin jaratıwǵa múmkinshilik beredi, bul jaqtılıq maydanlı kamera menen alınǵan súwretlerdiń súwret alınǵannan keyin tańlap fokuslaw múmkinshiligin imitaciya etedi. HTC 2015-jılǵı One M9 modelinde joqarı megapikselli bir kameralı sistemaǵa qayttı.

Sol arada, 2014-jılı LG Mobile time-of-flight kamera funkciyası menen eksperiment islep basladı, bunda aralıqtı ólsheytuǵın artqı lazer nurı avtofokustı tezlestiredi.

2010-jıllardıń ortasında faza-detekciyalı avtofokus keńnen qollanıla basladı, bul kontrast detekciyasına qaraǵanda tezirek hám anıǵıraq fokuslawǵa múmkinshilik berdi.

2016-jılı Apple qos kamera sistemasın keń taratqan telefonlardıń biri bolǵan iPhone 7 Plus modelin usındı. iPhone 7 Plus tiykarǵı 12 MP kamera menen birge 12 MP telefoto kameranı óz ishine aldı. 2018-jıldıń basında Huawei kompaniyası Leica optikası menen úsh kameralı sistemaǵa iye bolǵan birinshi flagman telefonlardıń biri - Huawei P20 Pro modelin shıǵardı. 2018-jıldıń aqırında Samsung dúnyadaǵı birinshi tórt kameralı sistemaǵa iye jańa orta klass smartfonı Galaxy A9 (2018) di shıǵardı. 2019-jılı bes linzalı kamera sistemasına iye Nokia 9 PureView shıǵarıldı.

2019-jıl joqarı ajıratımlılıqtaǵı sensorlardıń kommerciyalastırılıwın kórdi, olar kóbirek jaqtılıq tutıw ushın piksel binińin qollanadı. Sony hám Samsung tárepinen islep shıǵarılǵan 48 MP hám 64 MP sensorlar bir qansha óndiriwshiler tárepinen keńnen qollanıladı. 108 MP sensorlar dáslep 2019-jıldıń aqırı hám 2020-jıldıń basında engizildi.

Video ajıratımlılıǵı

Waqıt sızıǵı (artqı kamera)

Ajıratımlılıq	Birinshi jıl
720p (HD)	2009
720p at 60fps	2012
1080p (Full HD)	2011
1080p at 60fps	2013
2160p (4K)	2013
2160p at 60fps	2017
4320p (8K)	2020

Joqarı piksel tezliginde esaplaw júklemesin qollanıw talapların orınlay alatuǵın kúshlirek chipsetler menen, mobil video ajıratımlılıǵı hám kadr jiyiligi jıllar dawamında arnawlı tutınıwshı dárejesindegi kameralar menen teńlesip qaldı.

2009-jılı Samsung Omnia HD 720p HD video jazıw múmkinshiligine iye birinshi mobil telefon boldı. Sol jılı Apple dáslep iPhone 3GS modeline 480p video jazıw funkciyasın qostı, al 2007-jılǵı dáslepki iPhone hám 2008-jılǵı iPhone 3G modellerinde video jazıw funkciyası pútkilley joq edi.

720p ajıratımlılıq 2010-jılı dáslepki Samsung Galaxy S, Sony Ericsson Xperia X10, iPhone 4 hám HTC Desire HD sıyaqlı smartfonlarda keńirek qollanıla basladı.

2010-jıllardıń bası mobil video ajıratımlılıǵınıń tez ósiwin alıp keldi. 1080p mobil video jazıw 2011-jılı Samsung Galaxy S2, HTC Sensation hám iPhone 4s modellerinde ámelge asırıldı.

2012 hám 2013-jılları sekundına 60 kadr tezliginde 720p video túsiriw múmkinshiligine iye ayırım qurılmalar shıǵarıldı: Asus PadFone 2 hám HTC One M7, Samsung, Sony hám Apple flagmanlarınan parqlı túrde. Biraq, 2013-jılǵı Samsung Galaxy S4 Zoom bunı qollaydı.

2013-jılı Samsung Galaxy Note 3 sekundına 30 kadr tezliginde 2160p (4K) video jazıwdı, sonday-aq tegislik ushın sekundına 60 kadrǵa shekem kóbeytilgen 1080p video jazıwdı usındı.

Basqa óndiriwshiler 2160p jazıwdı 2014-jılı qabıl etti, sonıń ishinde optikalıq turaqlandırıwǵa iye LG G3. Apple bunı birinshi ret 2015-jıldıń aqırında iPhone 6s hám 6s Plus modellerinde ámelge asırdı.

2160p ajıratımlılıqtaǵı kadrlar jiyiligi 2017 hám 2018-jılları keńnen 60-qa eki eselendi, iPhone 8, Galaxy S9, LG G7 hám OnePlus 6 modellerinen baslap.

Chipsetlerdiń jetkilikli esaplaw ónimdarlıǵı hám súwret sensorınıń ajıratımlılıǵı hám onıń oqıw tezligi 2020-jılı mobil 4320p (8K) video túsiriwdi múmkin etti, bul Samsung Galaxy S20 hám Redmi K30 Pro modellerinde usınıldı. Degen menen, rawajlanıw barısında ayırım joqarı ajıratımlılıq dárejeleri ótkerip jiberildi, sonıń ishinde 1440p (2.5K), 2880p (5K) hám 3240p (6K), tek Samsung Galaxy aldıńǵı kameralarındaǵı 1440p qaldı.

Orta klass

Orta klass smartfon seriyaları arasında joqarı video ajıratımlılıqlarınıń engiziliwi dáslep flagman úlgilerge salıstırǵanda eki-úsh jılǵa keshiktirildi. 720p 2012-jılı keńnen qollanıldı, sonıń ishinde Samsung Galaxy S3 Mini, Sony Xperia go, al 1080p 2013-jılı Samsung Galaxy S4 Mini hám HTC One mini modellerinde qollanıldı.

1080p-dan joqarı video ajıratımlılıqlarınıń keń tarqalıwı bir neshe jılǵa keyinge qaldırıldı. Orta klass Sony Xperia M5 2016-jılı 2160p video túsiriwdi qolladı, al Samsung-nıń Galaxy J hám A seriyası sıyaqlı orta klass seriyaları 2019-jılǵa shekem altı jıl dawamında qatań túrde 1080p ajıratımlılıǵı hám hár qanday ajıratımlılıqta sekundına 30 kadr menen sheklengen edi, bunıń texnikalıq sebepleri bar-joqlıǵı hám qanshelli ekenligi anıq emes.

Sazlaw

Tómenirek video ajıratımlılıq sazlawı saqlaw ornın hám quwat sarpın azaytıw arqalı jazıw waqtın uzaytıw ushın qolaylı bolıwı múmkin.

Ayırım smartfonlardıń kamera baǵdarlamalıq támiynatı ajıratımlılıq, kadr jiyiligi hám bit jiyiligi ushın ayırım basqarıw elementleri menen támiyinlengen. Bunday basqarıw elementleri bar smartfonǵa mısal retinde LG V10 di keltiriwge boladı.

Áste-aqırın qozǵalıslı video

Hár qıylı kamera baǵdarlamalıq támiynatları arasındaǵı ayırmashılıq - joqarı kadr jiyiligindegi video materialın saqlaw usılı. Jańaraq telefonlar súwret sensorınıń dáslepki shıǵıs kadr jiyiligin hám audionı saqlap qaladı, al erterek shıqqan telefonlar audio jazbaydı hám videonı sozadı, sonda onı ádettegi tezlikte áste oynatıwǵa boladı.

Erterek shıqqan telefonlarda qollanılǵan sozılǵan kodlaw usılı, ádette eski qurılmalarda ushırasatuǵın qol menen oynatıw tezligin basqarıw múmkinshiligi joq video oynatıwshı baǵdarlamalarda áste-aqırın qozǵalıslı oynatıwǵa múmkinshilik beredi. Eger maqset áste-aqırın qozǵalıs effektine erisiw bolsa, jańaraq telefonlarda qollanılatuǵın haqıyqıy waqıt usılı video montajı ushın kóbirek qolaylılıq usınadı. Bunda paydalanıwshı videonıń ásteletilgen bólimlerin erkin tańlap alıwı hám olardı ayırım videoǵa eksportlawı múmkin. Bul maqsette qollanılatuǵın ápiwayı video montajlaw baǵdarlaması ádette aldın ala ornatılǵan boladı. Videonı qálegen jaǵdayda normal (haqıyqıy waqıt) tezliginde, ádettegi video sıyaqlı oynatıwǵa boladı.

Rawajlanıw

Áste-aqırın qozǵalıs rejimine iye bolǵan birinshi smartfon 2009-jılǵı Samsung i8000 Omnia II bolıp esaplanadı. Ol QVGA (320×240) ólsheminde 120 fps (sekundına kadr) tezliginde jazba alıw múmkinshiligine iye edi. Áste-aqırın qozǵalıs rejimi Galaxy S1, Galaxy S2, Galaxy Note 1 hám Galaxy S3 flagman úlgilerinde joq edi.

2012-jıldıń basında HTC One X 768×432 piksel ólsheminde áste-aqırın qozǵalıs rejiminde túsiriw múmkinshiligin berdi, biraq kadr jiyiligi haqqında hesh qanday maǵlıwmat berilmegen edi. Alınǵan videonıń tezligi haqıyqıy waqıttıń úshten birine teń ekenligi anıqlanǵan.

2012-jıldıń aqırında Galaxy Note 2 áste-aqırın qozǵalıs rejimin qayta kirgizdi, D1 (720 × 480) ólsheminde 120 fps tezliginde. 2013-jıldıń basında Galaxy S4 hám HTC One M7 usı kadr jiyiliginde 800 × 450 ólsheminde jazba aldı, sońınan 2013-jıldıń aqırında Note 3 hám iPhone 5s 720p (1280 × 720) ólshemine ótti, sońǵısı barlıq keyingi iPhone úlgileri sıyaqlı sesti hám dáslepki sensor kadr jiyiligin saqlap qaldı. 2014-jıldıń basında Sony Xperia Z2 hám HTC One M8 de usı ólshemdi qollandı. 2014-jıldıń aqırında iPhone 6 kadr jiyiligin 240 fps ke jetkerdi, al 2015-jıldıń aqırında iPhone 6s 1080p (1920 × 1080) ólsheminde 120 fps qollaw múmkinshiligin qostı. 2015-jıldıń basında Galaxy S6 sensor kadr jiyiligin hám sesti saqlap qalǵan birinshi Samsung mobil telefonı boldı, al 2016-jıldıń basında Galaxy S7 720p ólsheminde 240 fps jazba alıw múmkinshiligine iye bolǵan birinshi Samsung mobil telefonı boldı.

2015-jıldıń basında MediaTek kompaniyasınıń MT6795 chipseti 1080p@480 fps video jazba alıw múmkinshiligin wáde etti. Bul joybardıń házirgi jaǵdayı belgisiz.

2017-jıldıń basınan baslap, Sony Xperia XZ menen baslanıp, smartfonlar áste-aqırın qozǵalıs rejiminde bir neshe ese joqarı kadr jiyiliginde turaqsız túrde jazba alıw múmkinshiligine iye boldı. Bul kadrlardı waqıtsha súwret sensorınıń ishki jedel yadına saqlaw arqalı ámelge asırıladı. Bunday jazba eń kóp degende bir neshe sekund dawam etedi.

2017-jıldıń aqırında iPhone 8 1080p ólsheminde 240 fps hám 2160p ólsheminde 60 fps jazba alıw múmkinshiligin kirgizdi, onıń izinen 2018-jıldıń basında Galaxy S9 usı múmkinshiliklerge iye boldı. 2018-jıldıń ortasında OnePlus 6 720p ólsheminde 480 fps jazba alıw múmkinshiligin kirgizdi, bul bir minut dawamında turaqlı túrde jazba alıwǵa múmkinshilik beredi.

2021-jıldıń basında OnePlus 9 Pro 2160p ólsheminde 120 fps jazba alıw múmkinshiligine iye bolǵan birinshi telefon boldı.

HDR video

2013-jıldıń basında shıqqan Sony Xperia Z hám 2013-jıldıń ortasında shıqqan Xperia Z Ultra HDR video jazbasın alıw múmkinshiligine iye bolǵan birinshi smartfonlar boldı. Olardıń izinen 2014-jıldıń basında Galaxy S5 usı múmkinshilikke iye boldı. Bul úsh model de 1080p sapasında HDR video jazbasın alıw múmkinshiligine iye edi.

Audio jazıw

Bir neshe mikrofonǵa iye bolǵan mobil telefonlar ádette keńislik sezimin beriw ushın stereo audio menen video jazbasın alıw múmkinshiligine iye. Samsung, Sony hám HTC kompaniyaları 2012-jılı ózleriniń Samsung Galaxy S3, Sony Xperia S hám HTC One X modellerinde bul texnologiyanı birinshi bolıp qollandı. Apple kompaniyası bolsa stereo audio jazıwdı 2018-jılı shıqqan iPhone Xs shańaraǵı hám iPhone XR modellerinen baslap engizdi.

Aldıńǵı kameralar

Foto

2010-jıllardıń ortasınan baslap aldıńǵı kameralarǵa kóbirek itibar berilip atır. Aldıńǵı kameralardıń sapası artqı kameralardıń sapasına jetip, hátte ayırım jaǵdaylarda onnan da asıp ketti. Mısalı, 2015-jılǵı LG G4 (8 megapiksel), Sony Xperia C5 Ultra (13 megapiksel) hám 2016-jılǵı Sony Xperia XA Ultra (16 megapiksel, optikalıq turaqlandırıw menen) modelleri oǵan mısal bola aladı. 2015-jılǵı LG V10 modelinde eki aldıńǵı kamera ornatılǵan bolıp, ekinshi kamera topar súwretke túsiriw ushın keńirek múyeshke iye edi. Samsung kompaniyası Galaxy Note 4 modelinen baslap aldıńǵı kamerada panorama súwretke túsiriw (panorama selfi) funkciyasın engizdi, bul kóriw maydanın keńeytiwge múmkinshilik berdi.

Video

2012-jılı Galaxy S3 hám iPhone 5 modelleri aldıńǵı kamerada 720p HD sapasında video jazıw múmkinshiligin (30 fps) kirgizdi. 2013-jıldıń basında Samsung Galaxy S4, HTC One M7 hám Sony Xperia Z modelleri 1080p Full HD sapasında sol kadr jiyiliginde video jazıw múmkinshiligin berdi. 2014-jıldıń aqırında Galaxy Note 4 aldıńǵı kamerada 1440p sapasında video jazıw múmkinshiligin kirgizdi. Apple kompaniyası bolsa 2016-jıldıń aqırında shıqqan iPhone 7 modelinde aldıńǵı kamerada 1080p sapasında video jazıw múmkinshiligin kirgizdi.

2019-jılı smartfonlar aldıńǵı kamerada 2160p 4K sapasında video jazıw múmkinshiligin kirgize basladı. Bul artqı kamerada 2160p sapasında video jazıw múmkinshiligi Galaxy Note 3 modelinde kirgizilgennen altı jıl keyin boldı.

Displey rawajlanıwları

Moto G7 Power modeliniń displeyi uzın formatqa iye hám "notch" (kesik) texnologiyasın qollanadı.

2010-jıllardıń basında ekran ólshemi keminde 140 millimetr (5.5 dyuym) diagonalǵa iye bolǵan iri smartfonlar, "fablet" dep atalǵan qurılmalar keń tarqala basladı. 2011-jılı shıqqan Samsung Galaxy Note seriyası ayrıqsha keń qollanıwqa iye boldı. 2013-jılı Huawei kompaniyası Huawei Mate seriyasın islep shıǵardı. Bul seriyanıń smartfonları 155 millimetr (6.1 dyuym) HD (1280 x 720) IPS+ LCD displeyge iye bolıp, sol waqıtta bul displey júdá úlken dep esaplanǵan edi.

2013-jılı ayırım kompaniyalar iyilgish displeylerdi qollanıp, iymek formalı smartfonlardı shıǵara basladı. Mısalı, Samsung Galaxy Round hám LG G Flex modelleri.

2014-jılǵa kelip, joqarı klasslı smartfonlarda 1440p displeyler payda bola basladı. 2015-jılı Sony kompaniyası Xperia Z5 Premium modelin shıǵardı. Bul model 4K sapalı displeyge iye edi, biraq tek súwretler hám videolar ǵana sol sapada kórsetile alatuǵın edi (basqa barlıq baǵdarlamalar 1080p sapasında kórsetiletuǵın edi).

2017-jılı smartfon displeylerinde jańa tendenciyalar payda bola basladı. LG hám Samsung kompaniyaları ózleriniń joqarı klasslı smartfonların (LG G6 hám Galaxy S8) shıǵardı. Bul modeller ádettegi 16:9 formatınan uzınıraq formattaǵı displeylerge iye bolıp, ekrannıń korpusqa qatnası joqarı edi. Bul dizayn "ramkasız dizayn" dep te ataladı. Bunday dizaynlar displeydiń diagonal ólshemin úlkeytiwge múmkinshilik beredi, biraq 16:9 formatındaǵı sonday ólshemdegi displeylerge salıstırǵanda jińishkerek boladı. 2017-jılı jáne bir keń tarqalǵan tendenciya - displeydiń joqarǵı orayında kamera hám basqa da sensorlar ushın arnalǵan kesik - xalıq tilinde "notch" (oyıq) dep atalatuǵın dizayn boldı. Bul dizayn "shetten-shetke" displeylerdi jaratıwǵa múmkinshilik berdi, yaǵnıy displey qurılmanıń derlik pútkil biyikligin qaplap, joqarǵı tárepte az ǵana yamasa hesh qanday ramka qaldırmaydı, al tómengi tárepte de minimal ramka boladı. Bul dizayn ózgesheligi derlik bir waqıtta Sharp Aquos S2 hám Essential Phone modellerinde payda boldı. Bul modellerde kameralar ushın kishi dóńgelek kesikler bar edi. Bir ay ótpey-aq, iPhone X modeli shıqtı, onda keńirek kesik bolıp, onda kamera hám Face ID dep atalatuǵın betti skanerlew sisteması jaylasqan edi. 2016-jılǵı LG V10 modeli bul koncepciyanıń aldın ala úlgisi bolǵan edi. Onda ekrannıń bir bólegi sol joqarǵı múyeshtegi kamera átirapın qorshap turatuǵın edi. Bul zona "ekinshi" displey sıpatında marketing etilip, hár qıylı qosımsha funkciyalar ushın qollanılatuǵın edi.

Samsung Galaxy S20 Plus modeliniń "tesik" kamerası bar displeyi

Keyinirek bul ámeliyattıń basqa da variantları payda boldı, mısalı, "tesik" kamera (Honor View 20, Samsung Galaxy A8s hám Galaxy S10 modellerindegi sıyaqlı) - bul dizaynda "notch" oyıǵı ornına ekrannıń ishinde dóńgelek yamasa dóńgeleklengen tórt múyeshli kesik qollanıladı. Al Oppo kompaniyası bolsa hesh qanday oyıǵı joq birinshi "tolıq ekranlı" telefonlardı shıǵardı, sonıń ishinde mexanikalıq aldıńǵı kamerası bar model de bar (Find X), onda kamera qurılmanıń joqarǵı bóliminen shıǵıp keledi. 2019-jılı Oppo kompaniyası aldıńǵı kameranı displeydiń astına jasırıp ornatıw múmkin bolǵan prototipti kórsetti. Bunda arnawlı jartılay móldir ekran strukturası qollanılıp, ol jaqtılıqtıń paneldiń astındaǵı súwret sensorına jetiwine múmkinshilik beredi. Bul texnologiyanıń birinshi ámeliy qollanılıwı ZTE Axon 20 5G modelinde boldı, onda Visionox kompaniyası tárepinen islep shıǵarılǵan 32 MP sensorı qollanılǵan.

Joqarı jańalanıw jiyiligine iye displeyler (mısalı, 60 Gc-ten joqarı bolǵan 90 Gc yamasa 120 Gc) 2017-jıldan baslap smartfonlarda payda bola basladı. Dáslep bul texnologiya tek "oyın" smartfonlarında, mısalı Razer Phone (2017) hám Asus ROG Phone (2018) modellerinde qollanıldı. Keyinirek ol Pixel 4 (2019) hám Samsung Galaxy S21 seriyası (2021) sıyaqlı flagman telefonlarda da keń tarqaldı. Joqarı jańalanıw jiyiligi tegis háreket hám tómen kiris keshigiwin támiyinleydi, biraq kóbinese batareya ómiriniń qısqarıwı esabınan. Sonlıqtan, qurılma joqarı jańalanıw jiyiligin óshirip qoyıw múmkinshiligin usınıwı múmkin, yamasa ekrandaǵı háreket az bolǵan jaǵdayda jańalanıw jiyiligin avtomatik túrde tómenletiwge konfiguraciya qılınıwı múmkin.

Kóp tapsırmalı rejim

Smartfon displeyinde bir waqıtta bir neshe tapsırmanı orınlawdıń dáslepki implementaciyası 2012-jılǵı Samsung Galaxy S3 modelindegi súwret ishinde súwret video oynatıw rejimi ("pop-up play") hám oynap turǵan video miniatyuraları menen "tikkeley video dizimi" boldı. Bunıń birinshi variatı keyinirek programmalıq támiyinlew jańalanıwı arqalı 2011-jılǵı Samsung Galaxy Note modeline de qosıldı. Sol jıldıń aqırında ekrandı bóliw rejimi Galaxy Note 2 modelinde engizildi, keyinirek "premium suite upgrade" arqalı Galaxy S3 modeline de qosıldı.

Kompyuter hám noutbuklarǵa uqsas ayna rejiminiń eń dáslepki implementaciyası 2013-jılǵı Samsung Galaxy Note 3 modelinde boldı.

Jıynalmalı smartfonlar

Iyilgish displeylerdi qollanatuǵın smartfonlar óndiriw qárejetleri hám processleri múmkin bolǵan waqıtta ámelge asırılıwı múmkin dep boljanǵan edi. 2018-jıldıń noyabr ayında Royole startap kompaniyası birinshi kommerciyalıq jıynalmalı (búklemeli) smartfon - Royole FlexPai modelin tanıstırdı. Sol ayda Samsung óz baǵdarlamashılar konferenciyasında "Infinity Flex Display" texnologiyasın qollanǵan prototip telefondı kórsetti. Bul telefonnıń sırtqı tárepinde kishkene displey, al ashılǵanda planshet ólshemindegi úlken displey bar edi. Samsung kompaniyası shiysheniń ornına displeydi qaplaw ushın jańa polimer materialın da islep shıǵıwǵa tuwra kelgenin málim etti. Samsung 2019-jıldıń fevral ayında aldın kórsetilgen prototipke tiykarlanǵan Galaxy Fold modelin rásmiy túrde járiyaladı hám onıń aprel ayınıń aqırında satıwǵa shıǵarılıwı rejelestirilgen edi. Biraq dáslepki testlewshiler tárepinen displey hám búklew mexanizminde hár qıylı bekkemlik máseleleri anıqlanǵannan soń, Galaxy Fold modeliniń shıǵarılıwı dizayndı ózgertiw ushın sentyabr ayına shekem keyinge qaldırıldı.

2019-jıldıń noyabr ayında Motorola kompaniyası bul koncepciyanıń ózgeshe variantın - Razr modeliniń jańa interpretaciyasın tanıstırdı. Bul modelde gorizontal baǵıtta búkleniwshi displey qollanılıp, burınǵı sol atamadaǵı knopkalı telefonlar seriyasınan ilham alınǵan qaqpaqlı dizayn jaratıldı. Kelesi jıldıń fevral ayında Samsung kompaniyası usıǵan uqsas Galaxy Z Flip qurılmasın kórsetti.

2010-jıllardaǵı basqa da rawajlanıwlar

Barmaq izi oqıwshısı ornatılǵan birinshi smartfon 2011-jılı shıǵarılǵan Motorola Atrix 4G boldı. 2013-jıldıń sentyabr ayında iPhone 5S modeli AQSH-taǵı iri mobil baylanıs operatorlarında Atrix-ten keyingi bul texnologiyanı qollanǵan birinshi smartfon sıpatında tanıstırıldı. Jáne de iPhone bul koncepciyanı keń qollanıwqa engizdi. Tutınıwshılar arasında barmaq izin oqıw texnologiyasınıń keń tarqalıwına kesent bolǵan tosqınlıqlardıń biri qáwipsizlik máselesi edi, biraq Apple bul máseleni sheshti. Olar barmaq izi maǵlıwmatların telefon ishindegi A7 processorında shifrlew, sonday-aq bul informaciyaǵa úshinshi tárep qosımshalarınıń kirip alıw múmkinshiligin sheklew hám onı iCloud yamasa Apple serverlerinde saqlamaw arqalı qáwipsizlikti támiyinledi.

2012-jılı Samsung Galaxy S3 (GT-i9300) modelin tanıstırdı. Bul modelde qosımsha ornatılatuǵın sımsız zaryadlaw, qalqıp shıǵatuǵın video oynatıw, 4G-LTE variant (GT-i9305) hám tórt yadrolı processor kirgizilgen edi.

2013-jılı Fairphone kompaniyası London Dizayn Festivalında óziniń birinshi "sociallıq jaqtan etikalıq" smartfonın tanıstırdı. Bul smartfon óndiris ushın materiallar alıw máselesine itibar qarattı. 2015-jılı Shiftphone kompaniyası da usınday smartfon shıǵardı. 2013-jıldıń aqırında QSAlpha kompaniyası tolıǵı menen qáwipsizlik, shifrlaw hám jeke adamdı qorǵawǵa arnalǵan smartfonnıń óndirisin basladı.

2013-jıldıń oktyabr ayında Motorola Mobility kompaniyası Project Ara joybarın járiyaladı. Bul modulli smartfon platformasınıń koncepciyası bolıp, paydalanıwshılarǵa magnit arqalı ramkaǵa bekitiletuǵın qosımsha moduller járdeminde óz telefonların ózgertiw hám jańalaw imkaniyatın bermekshi edi. Google kompaniyası Motorola Mobility bólimin Lenovo kompaniyasına satqannan soń da Ara joybarın ózinde qaldırdı, biraq 2016-jılı onı toqtattı. Sol jılı LG hám Motorola kompaniyaları sheklengen túrde modulli aksessuarlardı qollaytuǵın smartfonlardı tanıstırdı; LG G5 modeli batareya bólimin alıp taslaw arqalı aksessuarlardı ornatıwǵa múmkinshilik berse, Moto Z modeli qurılmanıń arqa tárepine magnit arqalı bekitiletuǵın aksessuarlardı paydalandı.

Microsoft, Motorolanıń qısqa múddetli "Webtop" koncepciyasın keńeytip, Windows 10 operaciyalıq sistemasınıń telefonlar ushın qollanılatuǵın funkcionallıǵın ashıp berdi, bul funkcionallıq qollaw kórsetiletuǵın qurılmalardı kompyuter stilindegi desktop ortalıǵı menen paydalanıw ushın qosıwǵa múmkinshilik beredi.

Samsung hám LG paydalanıwshılar almastıra alatuǵın batareyaları bar joqarı dárejeli qurılmalardı usınıwshı "aqırǵı turǵan" óndiriwshiler bolıp esaplanatuǵın edi. Biraq 2015-jılı Samsung Apple tárepinen ornatılǵan minimalizm baǵdarına boysınıp, paydalanıwshı almastıra almaytuǵın batareyası bar Galaxy S6 nı tanıstırdı. Bunnan tısqarı, Samsung MHL, MicroUSB 3.0, suwǵa shıdamlılıq hám MicroSD karta qollawı sıyaqlı uzaq waqıttan beri qollanılıp kiyatırǵan funkciyalardı alıp taslaǵanı ushın sınǵa ushıradı, olardıń ishinde sońǵı ekewi 2016-jılı Galaxy S7 hám S7 Edge penen qaytıp keldi.

2015-jılǵa kelip, smartfonǵa iyelik etiwdiń global medianası 43% boldı. Statista nıń boljawı boyınsha, 2020-jılı 2.87 milliard adam smartfonǵa iye boladı.

Sol on jıllıq ishinde, LTE uyalı tarmaǵınıń tez jayılıwı hám smartfonlardıń keń taralıwı televidenie xızmetlerin translyaciyalaw hám oǵan sáykes mobil TV qosımshalarınıń ataqlılıǵın arttırdı.

2016-jılı keń tarala baslaǵan tiykarǵı texnologiyalarǵa smartfonlarǵa baǵdarlanǵan virtual reallıq hám tolıqtırılǵan reallıq tájiriybelerine itibar qaratıw, jańadan engizilgen USB-C baylanıstırǵıshı hám jetilistirilgen LTE texnologiyaları kiredi.

2016-jılı desktop kompyuterleriniń operaciyalıq sistemalarınan belgili bolǵan dúzetiwge bolatuǵın ekran ajıratımlılıǵı quwattı únemlew ushın smartfonlarǵa engizildi, al ózgermeli ekran jańalanıw tezligi 2020-jılı keń tarqaldı.

2018-jılı OLED displeylerge ornatılǵan barmaq izi oqıwshılarına iye birinshi smartfonlar járiyalandı, bunnan soń 2019-jılı Samsung Galaxy S10 da ultraseslik sensordı qollanıw ámelge asırıldı.

2019-jılı shıǵarılǵan smartfonlardıń kópshiliginde birneshe kamera bar, IP67 hám IP68 reytingleri menen suwǵa shıdamlı, hám betti tanıw yamasa barmaq izi skanerleri arqalı qulıptan shıǵarıladı.

Kamera kóriniw maydanınıń bul dúzilisi birinshi ret 2013-jılı Apple tárepinen iOS 7 de engizilgen. 2010-jıllardıń aqırına qaray, basqa birneshe smartfon óndiriwshileri óz dúzilislerin taslap, usı dúzilistiń variantların qollandı.

Apple tárepinen birinshi bolıp ámelge asırılǵan dizaynlar basqa óndiriwshiler tárepinen birneshe márte qaytalanǵan. Bularǵa batareyanı almastırıwǵa múmkinshilik bermeytuǵın jabıq korpus, fizikalıq audio baylanıstırǵıshtıń joqlıǵı (2016-jıldan baslap iPhone 7 den), ekrannıń joqarǵı bóliminde qulaqlıq hám aldıńǵı kamera hám sensorlar ushın kesilgen maydan (xalıq arasında "notch" dep ataladı; 2017-jıldan baslap iPhone X ten), jetkerip beriw komplektinen zaryadlaw diywal adapteriniń alıp taslanıwı (2019-jıldan baslap iPhone 12 den), hám dóńgelek hám ádette bir túsli zatvor túymesi menen kamera interfeysi hám perpendikulyar tekst penen kamera rejimin tańlawshı hám foto hám video ushın ayırım kamera rejimleri (2013-jıldan baslap iOS 7 den) kiredi.

2020-jıllardaǵı basqa rawajlanıwlar

2020-jılı joqarı tezlikli 5G tarmaq múmkinshiligine iye birinshi smartfonlar járiyalandı.

2020-jıldan baslap, smartfonlar burınnan berilip kelgen quwat adapteri hám qulaqlıq sıyaqlı ápiwayı aksessuarlar menen az-azdan jetkerilip atır. Bul tendenciya Apple kompaniyasınıń iPhone 12 úlgisi menen baslandı, keyin Samsung hám Xiaomi kompaniyaları sáykes túrde Galaxy S21 hám Mi 11 úlgilerinde usı joldı qollandı, bul haqqında bir neshe ay aldın reklamalar arqalı mazaq etken bolsa da. Bul qádemniń sebebi sıpatında ekologiyalıq iz qaldırıwdı azaytıw kórsetilgen, biraq jańa úlgiler qollaytuǵın joqarı zaryadlaw tezliklerine erisiw ushın óz ekologiyalıq izi bar jańa zaryadlaǵıshtı ayırım qaptamada jetkeriw talap etiledi.

Mobil/desktop jaqınlasıwı: Librem 5 smartfonın ápiwayı desktop kompyuteri sıpatında paydalanıwǵa boladı.

2020-jıllarda PinePhone hám Librem 5 smartfonlarınıń rawajlanıwı menen, smartfonlar ushın ashıq kodlı GNU/Linux operaciyalıq sistemasın iOS hám Android sistemalarına tiykarǵı alternativa etiw boyınsha kúshli háreketler ámelge asırılmaqta. Sonıń menen bir qatarda, baylanıslı baǵdarlamalıq támiynat (konvergentli hám gibrid qosımshalardan tısqarı) smartfonlardı klaviatura, tıshqansha hám monitor menen baylanıstırıp, desktop kompyuteri sıyaqlı qollanıwǵa múmkinshilik berdi.

2020-jıllardıń basında, óndiriwshiler jergilikli jer ústi baylanıs infrastrukturaları, mısalı sımlı hám uyalı tarmaqlar joq bolǵan shetki aymaqlarda paydalanıw ushın smartfon qurılmalarına sputniklik baylanıs funkciyasın qosıp basladı. Ádettegi telefonlardaǵı antenna sheklewleri sebepli, ámelge asırıwdıń dáslepki basqıshlarında sputniklik baylanıs tek sputniklik xabar almasıw hám sputniklik ayrıqsha jaǵday xızmetleri menen sheklengen boladı.

Apparatlıq támiynat

Aralıqtan basqarıw pulti sıpatında paydalanıw ushın ústinde infraqızıl nur shıǵarǵıshı bar smartfon

Ádettegi smartfon bir neshe metal-oksid-yarımótkizgish (MOS) integral sxema (IC) chiplerin óz ishine aladı, olar óz gezeginde milliardlaǵan kishi MOS maydan-effektli tranzistorlardı (MOSFET) qamtıydı. Ádettegi smartfonda tómendegi MOS IC chipleri boladı:

• Qollanba processorı (CMOS sistema-chipte)
• Flesh-yadı (qalqıwshı-zatvorlı MOS yadı)
• Uyalı modem (bazalıq jiyilik RF CMOS)
• RF qabıllaǵısh-uzatqısh (RF CMOS)
• Telefon kamerasınıń súwret sensorı (CMOS súwret sensorı)
• Quwat basqarıw integral sxeması (quwat MOSFETleri)
• Displey drayveri (LCD yamasa LED drayveri)
• Sımsız baylanıs chipleri (Wi-Fi, Bluetooth, GPS qabıllaǵısh)
• Ses chipi (audio kodek hám quwat kúsheytkish)
• Giroskop
• Sıyımlı sensorlı ekran kontrolleri (ASIC hám DSP)
• RF quwat kúsheytkishi (LDMOS)

Ayırımları FM radio qabıllaǵısh, apparatlıq xabarlandırıw LED indikatorı hám aralıqtan basqarıw ushın infraqızıl uzatqısh penen de úskenelengen. Bir neshe modellerde qosımsha sensorlar bar, mısalı, átiraptaǵı temperaturanı ólshew ushın termometr, ıǵallıqtı ólshew ushın gigrometr hám ultrafiolet nurların ólshew ushın sensor.

Belgili maqsetler ushın jobalanǵan bir neshe smartfonlar ádettegiden tıs apparatlıq qurallar menen úskenelengen, mısalı, proektor (Samsung Beam i8520 hám Samsung Galaxy Beam i8530), optikalıq zum obektivleri (Samsung Galaxy S4 Zoom hám Samsung Galaxy K Zoom), jıllılıq kamerası, hátte PMR446 (raciya) qabıllaǵısh-uzatqıshı.

Oraylıq processor blogı

Smartfonlarda kompyuterlerdegige uqsas oraylıq processor blokları (CPU) bar, biraq olar tómen quwat ortalıqlarında islew ushın optimallastırılǵan. Smartfonlarda CPU ádette CMOS (komplementar metal-oksid-yarımótkizgish) sistema-chipte (SoC) qollanba processorına birigip jaylasqan.

Mobil CPU ónimdarlıǵı tek taktlıq jiyilikke (ádette gerc eselerinde beriledi) ǵana emes, sonday-aq yadtıń ierarxiyasına da baylanıslı. Usı qıyınshılıqlarǵa baylanıslı, mobil telefon CPU-larınıń ónimdarlıǵı kóbinese jiyi qollanılatuǵın qosımshalarda haqıyqıy nátiyjeli ónimdarlıqtı ólshew ushın hár qıylı standartlastırılǵan sınaqlardan alınǵan ballar menen anıǵıraq beriledi.

Samsung Mobile kompaniyasınıń TouchWiz paydalanıwshı interfeysiniń 2013-jılǵı "Qurılma parametrleri" menyusı, quwat túymesin bir sekund basıp turıw arqalı ashıladı

HTC Desire, optikalıq trekpad hám izlew túymesi bar 2010-jılǵı smartfon

Smartfonlar ádette quwat túymesi hám dawıs kúshi túymeleri menen úskenelengen. Geypara dawıs kúshi túymeleri birlestirilgen. Ayırımları arnawlı kamera ısırıw túymesi menen úskenelengen. Sırtta paydalanıw ushın arnalǵan qurılmalar "SOS" ayrıqsha jaǵday qońırawı hám "PTT" (basıp sóylew) túymesi menen úskeneleniwi múmkin. 2010-jıllar dawamında úy hám navigaciya túymeleri sıyaqlı aldıńǵı táreptegi fizikalıq túymelerdiń bolıwı azayıp, olardıń ornın sıyımlı sensorlı datchikler hám virtual (ekrandaǵı) túymeler iyeley basladı.

Klassikalıq mobil telefonlar sıyaqlı, Samsung Omnia II sıyaqlı dáslepki smartfonlar da telefon qońırawların qabıllaw hám biykarlaw ushın túymeler menen úskenelengen edi. Telefon qońırawlarınan tısqarı funkcionallıqtıń rawajlanıwına baylanıslı, bular "menyu" (sonday-aq "opciyalar" dep te ataladı), "artqa" hám "tapsırmalar" sıyaqlı navigaciya túymeleri menen almastırıldı. HTC Desire sıyaqlı 2010-jıllardıń basındaǵı ayırım smartfonlar qosımsha túrde veb-izlew sistemasına yamasa qosımshalardıń ishki izlew funkciyasına tez kiriw ushın "Izlew" túymesi (🔍) menen úskenelengen edi.

2013-jıldan baslap, iPhone 5s hám Samsung Galaxy S5 modellerinen baslap, smartfonlardıń úy túymelerine barmaq izi skanerleri birlestirile basladı.

Funkciyalar túyme kombinaciyalarına tayınlanıwı múmkin. Mısalı, ekran súwretlerin ádette úy hám quwat túymelerin paydalanıp alıwǵa boladı, bunda iOS-te qısqa basıw, al eń keń tarqalǵan eki mobil operaciyalıq sistema bolǵan Android OS-te bir sekund basıp turıw kerek. Fizikalıq úy túymesi joq smartfonlarda ádette quwat túymesi menen birge dawıs páseytiw túymesi basıladı. Ayırım smartfonlarda navigaciya túymeleri panelinde yamasa quwat túymesi menyusında ekran súwreti hám múmkin bolǵan ekran jazıw tez kiriw sіltemeleri bar.

Displey

Smartfonnıń sensorlı ekranı

Smartfonlardıń tiykarǵı ózgeshelikleriniń biri - bul ekran. Qurılmanıń dizaynına baylanıslı, ekran qurılmanıń aldıńǵı betiniń kópshilik bólimin yamasa derlik barlıǵın qaplaydı. Kóplegen smartfon displeyleriniń aspekt qatnası 16:9, biraq 2017-jıldan baslap biyigirek aspekt qatnasları keńirek tarqaldı, sonday-aq displey betin shetlerine múmkin bolǵanınsha jaqınlastırıp, jiyeklerdi joq qılıw maqseti de payda boldı.

Ekran ólshemleri

Ekran ólshemleri diagonal dyuymler menen ólshenedi. Ekranı 5.2 dyuymnen úlken telefonlar kóbinese "fabletler" dep ataladı. Ekranı 4.5 dyuymnen úlken smartfonlardı tek bir qol menen paydalanıw ádette qıyın, sebebi kópshilik bas barmaqlar pútkil ekran betine jete almaydı; olardı qolda jıljıtıw, bir qolda uslap ekinshi qol menen basqarıw yamasa eki qoldı da paydalanıp turıp isletiw kerek bolıwı múmkin. Dizayndaǵı jetiskenlikler sebepli, úlken ekranlı hám "shetten-shetke" dizaynǵa iye ayırım zamanagóy smartfonlar ergonomikasın jaqsılaytuǵın ıqsham qurılısqa iye, al biyigirek aspekt qatnaslarına ótiw kishirek 16:9 displeyler menen baylanıslı ergonomikanı saqlap qalıp, úlkenirek ekran ólshemlerine iye telefonlarǵa alıp keldi.

Panel túrleri

Suyıq kristallı displeyler (LCD) hám organikalıq jaqtılıq shıǵarıwshı diod (OLED) displeyleri eń keń tarqalǵan. Ayırım displeyler Wacom hám Samsung tárepinen islep shıǵılǵan, sonday-aq Apple-dıń Force Touch sisteması sıyaqlı basımǵa sezgir cifrlaw qurılmaları menen biriktirilgen. Ayırım telefonlar, mısalı YotaPhone prototipi, elektron kitap oqıwshılarda qollanılatuǵın tómen quwatlı elektron qaǵaz artqı displeyi menen úskenelengen.

Alternativ kiris usılları

Kiwi Browser-de, Google Chromium dóretpesinde, Samsung Galaxy Note 4-te stilus járdeminde qoyındılar dizimine tiygizbey turıp tolıq URL adresin kórsetetuǵın qalqıma málimleme.

HTC Legend-tıń optikalıq trekpad sensorı, 2010-jıl.

Ayırım qurılmalar joqarı dálliktegi kiris hám qalqıp turıwdı anıqlaw ushın stilus yamasa qalqıp turǵan barmaqtı anıqlaw ushın ózi-sıyımlı sensorlı ekran qatlamı sıyaqlı qosımsha kiris usılları menen úskenelengen. Sońǵısı Samsung Galaxy S4, Note 3, S5, Alpha hám Sony Xperia Sola sıyaqlı bir neshe telefonda ámelge asırılǵan, bul Galaxy Note 3-ti házirshe ekewi de bar jalǵız smartfonǵa aylandıradı.

Qalqıp turıw video oynatqıshtıń izlew panelinde, xabarlarda hám nomer teriw panelindegi tez baylanıslar sıyaqlı aldın ala kóriw qalqıma málimlemelerin, sonday-aq qulıplaw ekranınıń animaciyaların hám veb-saytlarda qalqıp turǵan tıshqansha kursorın imitaciyalawdı ámelge asıra aladı.

Ayırım stiluslar da qalqıp turıwdı qollaydı hám cifrlı etiketka jazba qaǵazları hám basılıp turıp súyregen waqıtta tekst penen elementlerdi belgilew sıyaqlı tiyisli qurallarǵa tez kiriw ushın túyme menen úskenelengen, bul kompyuter tıshqanshası menen saylap alıwǵa uqsaydı. Samsung Galaxy Note seriya hám LG G Stylus seriya sıyaqlı ayırım seriyalar stilustı saqlaw ushın integraciyalanǵan lotokqa iye.

iPhone 6s-ten iPhone Xs-ke shekem hám Huawei Mate S sıyaqlı az ǵana qurılmalar basımǵa sezgir sensorlı ekran menen úskenelengen, onda basım video oyınlarda gaz pedalın imitaciyalaw, aldın ala kóriw aynaları hám qısqasha menyularǵa kiriw, teriw kursorın basqarıw hám salmaq ólshegish ushın qollanılıwı múmkin, sońǵısı Apple tárepinen App Store-dan bas tartılǵan.

HTC Desire (Bravo) hám HTC Legend sıyaqlı 2010-jıllardıń basındaǵı ayırım HTC smartfonları aylandırıw hám tańlaw ushın optikalıq trekpad penen úskenelengen.

Xabarlandırıw jaqtısı

Apple iPhone-larınan basqa kóplegen smartfonlar ekrannan tısqarı tómen quwatlı jaqtı shıǵarıwshı diodlar menen úskenelengen bolıp, olar paydalanıwshıǵa kelgen xabarlar, ótkizip jiberilgen qońırawlar, tómen batareya dárejeleri haqqında xabar beriwge hám qarańǵılıqta mobil telefondı tabıwǵa járdem beredi, bunda energiya sarpı derlik bolmaydı.

Sensorlar

Smartfonlar sistema funkciyaların hám úshinshi tárep qosımshaların ámelge asırıw ushın kóplegen sensorlar menen úskenelengen.

Keń tarqalǵan sensorlar

Akselerometrler hám giroskoplar ekran aylanıwın avtomatik basqarıwǵa múmkinshilik beredi. Úshinshi tárep baǵdarlamalıq támiynati tárepinen qollanılıwı kópirshik dárejesin simulyaciyalawdı óz ishine aladı. Qorshaǵan ortalıq jaqtılıq sensorı ekrannıń jaqtılıǵı menen kontrastın avtomatik túrde retlewge múmkinshilik beredi, al RGB sensorı ekran reńin beyimlewge imkaniyat beredi.

Kóplegen mobil telefonlar, mısalı, Samsung 2012-jıldan baslap Galaxy S3 penen hám Apple 2014-jıldan baslap iPhone 6 menen, hawa basımın ólshew ushın barometr sensorı menen de úskenelengen. Bul biyiklik ózgerislerin bahalawǵa hám anıqlawǵa múmkinshilik beredi.

Magnitometr Jerdiń magnit maydanın ólshew arqalı cifrlı kompas sıpatında isley aladı.

Siyrek ushırasatuǵın sensorlar

Samsung óziniń joqarı klasslı smartfonların 2014-jılǵı Galaxy S5 hám Galaxy Note 4 modellerinen baslap fitnes penen baylanıslı qollanıwlarǵa járdem beriw hám aldıńǵı kamera ushın zatvor túymesi sıpatında islew ushın júrek soǵıw jiyiligin ólsheytuǵın sensor menen úskenelegen.

Házirge shekem tek 2013-jılǵı Samsung Galaxy S4 hám Note 3 qorshaǵan ortalıq temperatura sensorı hám ıǵallılıq sensorı menen, al tek Note 4 paydalanıwshını shamadan tıs nurlanıw haqqında eskerte alatuǵın ultrafiolet nurlanıw sensorı menen úskenelengen.

Artqı infraqızıl lazer nurı aralıqtı ólshew ushın qollanılıp, LG G3 hám LG V10 modellerinen baslap ayırım LG mobil telefonlarında ámelge asırılǵanday, tezletilgen avtofokus penen time-of-flight kamera funkciyasın iske qosıwı múmkin.

Házirgi waqıtta smartfonlar arasında siyrek ushırasatuǵınlıǵı sebepli, bul sensorlardı paydalanıw ushın ele kóp baǵdarlama islep shıǵılmaǵan.

Saqlaw ornı

Mobil telefonlarda kóbinese eMMC (embedded multi media card) flesh-yadı qollanılsa da, onıń ornın basıwshı, joqarı klasslı qurılmalar ushın 2010-jıllar dawamında payda bolǵan joqarı tezlikli UFS (Universal Flash Storage) iyeledi.

Sıyımlılıǵı

Mobil telefonlardıń ishki saqlaw ornı sıyımlılıǵı 2010-jıllardıń birinshi yarımında derlik turaqlı bolsa da, ekinshi yarımında tezirek ósti. Mısalı, Samsung 2016-jıldan 2018-jılǵa shekem tek 2 jıl ishinde óziniń joqarı klasslı qurılmalarınıń qoljetimli ishki saqlaw ornı opciyaların 32 GB-tan 512 GB-qa shekem kóbeytti.

Yad kartaları

Salınatuǵın yadı hám SIM kartaları

Ayırım mobil telefonlardıń maǵlıwmat saqlaw ornı MicroSD yad kartaları arqalı keńeytiliwi múmkin, olardıń sıyımlılıǵı 2010-jıllar dawamında bir neshe ese arttı (→ SD karta § 2009–2019: SDXC). USB on the go saqlaw ornı hám bult saqlaw ornına salıstırǵanda artıqmashlıqları: oflayn qoljetimlilik hám jeke qupıyalıq, zaryadlaw portın bánt etpewi hám onnan shıǵıp turmawı, baylanıs turaqsızlıǵı yamasa keshigiwiniń joqlıǵı, kólemli maǵlıwmat paketlerine ǵárezli emesligi, hám qurılmanıń turaqlı ishki saqlaw ornınıń sheklengen qayta jazıw ciklların saqlawı. Úlken kólemdegi maǵlıwmatlar yadı kartaların almastırıw arqalı qurılmalar arasında dárhal kóshiriliwi múmkin, úlken kólemli maǵlıwmat rezerv kóshirmeleri oflayn ámelge asırılıwı múmkin, hám eger smartfon islemey qalsa, maǵlıwmatlar sırttan oqılıwı múmkin.

Suyıqlıq zıyanı, qulap ketiw, ekran zaqımlanıwı, iyiliw zıyanı, zıyanlı baǵdarlama yamasa jalǵan sistema jańalanıwları, hám t.b. sebepli qurılmanıń paydalanıwǵa yamasa júklewge jaramsız bolıp qalıwına alıp keletuǵın texnikalıq hálsizlikler jaǵdayında, yad kartasında saqlanǵan maǵlıwmatlardı sırttan qutqarıp alıw múmkinshiligi bar, al qol jetpeytuǵın ishki saqlaw ornındaǵı maǵlıwmatlar joǵalıp ketedi. Yad kartasın ádette aldın ala fayllardı kóshiriw zárúrligisiz, yad kartasın qollaytuǵın basqa qurılmada dárhal qayta paydalanıwǵa boladı.

Ayırım eki SIM kartalı mobil telefonlar gibrid slotı menen támiyinlengen, onda eki slottıń birinshisine SIM karta yamasa yad kartasın salıwǵa boladı. Ayırım modeller, ádette joqarı klasslıları, úsh slot penen támiyinlengen, sonıń ishinde bir arnawlı yad kartası slotı bar, bul eki SIM hám yad kartasın bir waqıtta paydalanıwǵa múmkinshilik beredi.

Fizikalıq jaylasıwı

SIM hám yad karta slotlarınıń jaylasıwı qurılmalar arasında hár qıylı boladı, olar arqa qapaqtıń artında qol jeterli jerde yamasa batareyanıń artında jaylasıwı múmkin, sońǵısı ıssı almastırıwǵa jol qoymaydı.

Alınbaytuǵın arqa qapaǵı bar mobil telefonlarda SIM hám yad kartaları ádette qurılmanıń ramkasındaǵı kishi lotokta jaylasadı, onı iyne quralın tesikshege kirgiziw arqalı shıǵarıp alıwǵa boladı.

2011-jılǵı Samsung Galaxy Fit hám Ace sıyaqlı ayırım erterek orta klasslı telefonlarda ramkada qural talap etpeytuǵın qapaqsha menen jabılǵan qaptal yad kartası slotı bar.

Fayl kóshiriw

Dáslep, kompyuterlerge USB arqalı ǵalabalıq saqlaw ornına kiriw imkaniyatı keń tarqalǵan edi. Waqıttıń ótiwi menen, ǵalabalıq saqlaw ornına kiriw imkaniyatı alıp taslandı hám USB arqalı fayl kóshiriw ushın Media Kóshiriw Protokolı (Media Transfer Protocol) qaldı. Bul protokoldıń artıqmashlıqları:

- Eksklyuziv emes kiriw imkaniyatı, yaǵnıy baylanıs dawamında kompyuter saqlaw ornına kire aladı, al mobil telefonnıń baǵdarlamalıq támiynatı ushın ol bloklanbaydı.

- Ulıwma fayl sistemasın qollaw zárúrligi joq, sebebi baylanıs abstrakciya qatlamı arqalı ámelge asırıladı.

Biraq, ǵalabalıq saqlaw ornınan ayırmashılıǵı, Media Kóshiriw Protokolı (MTP) parallel islew imkaniyatına iye emes. Bul bir waqıtta tek bir kóshiriw processi orınlana aladı degendi ańlatadı, al basqa kóshiriw sorawları usı process pitkenshe kútiwi kerek. Mısalı, bul aktiv fayl kóshiriw barısında qurılmadan súwretlerdi kóriw hám videolardı oynatıw imkaniyatın bermeydi. Ayırım baǵdarlamalar hám qurılmalar MTP-ni qollap-quwatlamaydı. Bunnan tısqarı, MTP arqalı fayllarǵa tuwrıdan-tuwrı hám qálegen orınnan kiriw múmkin emes. Qálegen fayl ashılıwdan aldın qurılmadan tolıǵı menen júklep alınıwı kerek.

Dawıs

Ayırım dawıs sapasın jaqsılawshı qásiyetler, mısalı Voice over LTE hám HD Voice payda boldı hám kóbinese jańa smartfonlarda bar. Telefonnıń dizaynı, uyalı tarmaqtıń sapası hám uzaq aralıqtaǵı qońırawlarda qollanılatuǵın qısıw algoritmleri sebepli ses sapası mashqala bolıp qalıwı múmkin. Wi-Fi arqalı VoIP qollanbasın paydalanıw arqalı ses sapasın jaqsılawǵa boladı. Uyalı telefonlarda kishi dinamikler bar, solay etip paydalanıwshı telefondı qulaǵına tutpay-aq spikerfon funkciyasın qollanıp sóylese aladı. Kishi dinamiklerdi sonday-aq cifrlı audio faylların, muzıka yamasa sóylewdi tıńlaw yamasa audio komponenti bar videolardı kóriw ushın da qollanıwǵa boladı, telefondı qulaqqa jaqın tutpay-aq. Biraq, orın únemlew ushın integraciyalanǵan dinamikler kishi hám sheklengen dawıs sapasına iye bolıwı múmkin.

HTC One M8 hám Sony Xperia Z2 sıyaqlı ayırım uyalı telefonlar gorizontal baǵdarda keńislikli ses payda etiw ushın stereofoniyalıq dinamikler menen úskenelengen.

Audio konnektor

3.5 mm naushnik uyası (sóylew tilinde "naushnik jaǵı" dep ataladı) passiv naushniklerdi dárhal paydalanıwǵa, sonday-aq basqa sırtqı qosımsha audio qurılmalarǵa qosılıwǵa múmkinshilik beredi. Bul konnektor menen úskenelengen qurılmalar arasında, ol kóbinese qurılmanıń tómengi bóliminde (zaryadka portı tárepinde) jaylasqan boladı, joqarǵı bóliminen góre.

Barlıq iri óndiriwshilerdiń jańadan shıǵarılǵan uyalı telefonlarında bul konnektordı qollanıwdıń kemeyiwi 2016-jılı Apple iPhone 7 modelinde onıń joqlıǵı menen baslandı. Zaryadka portın saqlaytuǵın adapter arqalı bul uyanı qayta ornatıwǵa boladı.

Batareyadan isleytuǵın sımsız Bluetooth naushnikleri alternativa bolıp tabıladı. Biraq olar ishki qurılmalarǵa mútáj bolǵanlıqtan, mısalı Bluetooth qabıllaǵısh-uzatqısh hám zaryadka kontrolleri bar batareya sıyaqlı, qımbatıraq bolıwı múmkin, sonday-aq hár bir qollanıwdan aldın Bluetooth baylanısın ornatıw talap etiledi.

Batareya

Smartfonlar ádette litiy-ion yamasa litiy-polimer batareyaların qollanadı, sebebi olardıń energiya tıǵızlıǵı joqarı.

Batareyalar ádettegi qollanıw barısında qayta-qayta zaryadlanıw hám razryadlanıw nátiyjesinde ximiyalıq jaqtan tozadı, energiya sıyımlılıǵı hám shıǵıs quwatı tómenleydi, bul óz gezeginde processordıń tezliginiń páseyiwine hám sistemanıń óship qalıwına alıp keledi. Batareyanıń sıyımlılıǵı bir neshe júz ret zaryadlanǵannan keyin 80% ǵa deyin tómenlewi múmkin, hám bul kórsetkishtiń tómenlewi waqıt ótiwi menen tezlesedi. Ayırım uyalı telefonlar paydalanıwshınıń ózi batareyanı almastıra alatuǵınday etip islengen, ádette arqa qaqpaǵın ashıw arqalı. Bunday dizayn dáslep kópshilik uyalı telefonlarda, sonıń ishinde Apple iPhone bolmaǵan sensorlı ekranlı telefonlarda da qollanılǵan bolsa da, 2010-jıllar dawamında onıń ornın turaqlı ornatılǵan, almastırılmaytuǵın batareyalar iyeledi; bul dizayn ámeliyatı jobalastırılǵan eskiriw ushın sınǵa alındı.

Zaryadlaw

Joqarı sıyımlıqtaǵı kóshpeli batareya zaryadlaǵısh (power bank)

Házirgi USB kabelleriniń mıs sımları kótere alatuǵın elektr togınıń sheklewleri sebepli, Qualcomm Quick Charge hám MediaTek Pump Express sıyaqlı joqarı kernewdi paydalanatuǵın zaryadlaw protokolları islep shıǵılǵan. Bul protokollar tezirek zaryadlaw ushın quwat ótkizgishligin arttırıwǵa, ergonomikalıq sheklewlersiz paydalanıw waqtın maksimallastırıwǵa hám qurılmanıń quwat deregine qosılıp turıwı kerek bolǵan waqıttı minimallastırıwǵa arnalǵan.

Smartfonnıń integraciyalanǵan zaryadlaw kontrolleri (IC) qollap-quwatlanatuǵın zaryadlaǵıshtan joqarı kernewdi soraydı. Oppo kompaniyasınıń "VOOC" texnologiyası, sonday-aq "dash charge" dep te ataladı, qarama-qarsı tásildi qollanıp, aqırǵı qurılmada kelip túsetuǵın kernewdi batareyanıń zaryadlaw terminalı kernewine deyin ishki retlewden payda bolatuǵın ıssılıqtıń bir bólegin kesiw ushın toqtı kóbeytti. Biraq bul texnologiya bar USB kabelleri menen úylespeydi, sebebi ol joqarı toklı USB kabelleriniń qalıń mıs sımların talap etedi. Keyinirek, USB Power Delivery (USB-PD) islep shıǵıldı, onıń maqseti 100 Vattqa shekem quwatlı qurılmalar arasında zaryadlaw parametrlerin standartlastırıw edi, biraq ol tek eki ushında da USB-C bolǵan kabellerde ǵana qollap-quwatlanadı, sebebi bul konnektordıń arnawlı PD kanalları bar.

Zaryadlaw tezligi artıp barǵan, 2014-jılı 15 vatt, 2016-jılı 20 vatt, al 2018-jılı 45 vatt bolǵan, biraq qurılmanı paydalanıw barısında quwat ótkizgishligi ádewir tómenlewi múmkin.

Sımsız zaryadlaw keń qollanılıp atır, ol zaryadlaw portın jiyi qayta qosıw arqalı tozıp ketiwden saqlap, úzilisli qayta zaryadlawǵa múmkinshilik beredi. Bunda Qi eń keń tarqalǵan standart bolıp, onnan keyin Powermat keledi. Sımsız quwat beriwdiń tómenirek nátiyjeliligi sebepli, zaryadlaw tezligi sımlı zaryadlawǵa qaraǵanda tómenirek hám uqsas zaryadlaw tezliginde kóbirek ıssılıq payda boladı.

2017-jıldıń aqırına kelip, smartfon batareyasınıń jumıs waqtı ulıwma alǵanda jetkilikli boldı; biraq, burınıraq smartfon batareyasınıń jumıs waqtı jaman edi, sebebi hálsiz batareyalar smartfonlardıń kompyuter sistemaları hám túrli reńli ekranlarınıń ádewir quwat talapların kótere almaytuǵın edi.

Smartfon paydalanıwshıları úyden tısqarı, jumısta hám mashinalarda paydalanıw ushın qosımsha zaryadlaǵıshlar hám kóshpeli sırtqı "batareya paketlerin" satıp aladı. Sırtqı batareya paketlerine smartfonǵa kabel menen qosılatuǵın ulıwma modeller hám smartfonnıń qabına "minip" turatuǵın arnawlı islengen modeller kiredi. 2016-jılı Samsung kompaniyası jarılıwshı batareya máselesi sebepli millionlaǵan Galaxy Note 7 smartfonların qaytarıp alıwǵa májbúr boldı. Tutınıwshılar ushın qolaylılıq jaratıw maqsetinde ayırım miymanxanalarda, barlarda hám basqa da jámiyetlik orınlarda sımsız zaryadlaw stanciyaları ornatılǵan.

Quwattı basqarıw

Quwat tutınıwın azaytıwdıń bir usılı - paneldiń ózin-ózi jańalawı, bunda ekranda kórsetiletuǵın súwret processordan displey komponentiniń integraciyalanǵan kontrollerine (IC) hár waqıtta emes, al tek ekrandaǵı informaciya ózgergende ǵana jiberiledi. Bunıń ornına displeydiń integraciyalanǵan kontrolleri sońǵı ekran mazmunın este saqlaydı hám ekrandı ózi jańalaydı. Bul texnologiya shama menen 2014-jılı engizilgen hám quwat tutınıwın bir neshe júz millivattqa azaytqan.

Kameralar

Kameralar smartfonlardıń standart ózgesheliklerine aylanǵan. 2019-jılǵa kelip, telefon kameraları házir modeller arasındaǵı ayırmashılıqtı kórsetiwdiń júdá básekili tarawına aylandı, reklama kampaniyaları kóbinese qurılmanıń tiykarǵı kameralarınıń sapası yamasa múmkinshiliklerine tiykarlanadı.

Súwretler ádette JPEG fayl formatında saqlanadı; 2010-jıllardıń ortasınan baslap ayırım joqarı klasslı telefonlar RAW súwret alıw múmkinshiligine de iye.

Keńislik sheklewleri

Ádette smartfonlarda kem degende bir tiykarǵı artqı kamera hám "selfi" hám video sóylesiw ushın tómenirek ajıratımlılıqqa iye aldıńǵı kamera boladı. Smartfonlarda súwret sensorları hám optika ushın sheklengen tereńlik sebepli, artqı kameralar kóbinese telefonnıń qalǵan bólimine qaraǵanda qalıńıraq bolǵan "dóńeslikte" jaylasqan. Barǵan sayın juqa bolıp baratırǵan mobil telefonlarda arnawlı kameralarda jaqsıraq linzalar ushın zárúr hám qollanılatuǵın tereńlikke qaraǵanda kóbirek gorizontal keńislik bar bolǵanlıqtan, telefon óndiriwshileri bir neshe kameralardı kirgiziw baǵdarında ketip atır, olardıń hár biri belgili bir maqset ushın optimallastırılǵan (telefoto, keń múyeshli hám t.b.).

Artınan qaraǵanda, artqı kameralar ádette joqarǵı ortada yamasa joqarǵı shep múyeshte jaylasqan. Múyeshtegi jaylasıw kamera moduliniń átirapına basqa apparatlıq qurallardı jaylastırıwdı talap etpeydi hám sonnıń menen birge ergonomikanı jaqsılaydı, sebebi gorizontal uslap turǵanda linza betiniń jabılıp qalıw itimallıǵı azıraq boladı.

Házirgi zamanagóy smartfonlarda optikalıq súwret turaqlandırıw (OIS), úlkenirek sensorlar, jaqtı linzalar, hátte optikalıq zum hám RAW súwretler menen kameralar bar. HDR, kóp linzalı "Bokeh rejimi" hám kóp kadrlı túngi rejimler endi ádettegi nársege aylandı. Kóp jańa smartfon kamera funkciyaları esaplaw fotografiya súwret islew hám bir neshe arnawlı linzalar arqalı iske asırılmaqta, úlkenirek sensorlar hám linzalar arqalı emes, sebebi telefonlar múmkin bolǵanınsha juqa etip islenip atırǵanlıqtan, olardıń ishindegi keńislik sheklengen.

Arnawlı kamera túymesi

Samsung i8000 Omnia 2, ayırım Nokia Lumia hám Sony Xperia sıyaqlı geybir mobil telefonlar fizikalıq kamera zatvorı túymesi menen támiyinlengen.

Eki basım dárejesine iye bolǵanları arnawlı ıqsham kameralardıń kózlep alıp atıw intuiciyasına uqsaydı. Kamera túymesi kamera baǵdarlamalıq támiynatın tez hám ergonomikalıq túrde iske qosıw ushın tez baylanıs sıpatında paydalanılıwı múmkin, sebebi ol qaltanıń ishinde quwat túymesine qaraǵanda qolaylıraq jaylasqan.

Arqa qaplama materialları

Smartfonlardıń arqa qaplamaları ádette polikarbonat, alyuminiy yamasa shiysheden islenedi. Polikarbonat arqa qaqpaqlar jıltır yamasa gúńgirt bolıwı múmkin, hám múmkin teksturalı bolıwı múmkin, mısalı Galaxy S5-te noqatlı yamasa Galaxy Note 3 hám Note 4-te teri sıyaqlı.

Polikarbonat arqa qaplamalar kórkemlik hám trendke baǵdarlanǵan paydalanıwshılar arasında "premium" emes dep qabıl etiliwi múmkin bolsa da, onıń utilitar kúshli tárepleri hám texnikalıq artıqmashlıqları tómendegilerdi óz ishine aladı: bekkemlik hám soqqı sińiriw, metalǵa qaraǵanda turaqlı mayısıwǵa qarsı úlkenirek serpimlilik, shiyshe sıyaqlı sınıwǵa uqıpsızlıq, bul onı almalı etip jobalawdı ańsatlastıradı; jaqsıraq óndiris qárejeti nátiyjeliligi hám metalǵa uqsap radio signallardı yamasa sımsız quwattı tosqınlıq etpewi.

Aksessuarlar

Smartfonlar ushın keń kólemli aksessuarlar satıladı, olardıń qatarına tómendegiler kiredi: qaplar, yad kartaları, ekran qorǵaǵıshları, zaryadlaǵıshlar, sımsız quwat stanciyaları, USB On-The-Go adapterleri (USB disklerin hám ayırım jaǵdaylarda sırtqı monitorǵa HDMI kabelin qosıw ushın), MHL adapterleri, qosımsha batareyalar, quwat bankleri, qulaqlıqlar, birgelikte qulaqlıq-mikrofonlar (mısalı, adamǵa qurılmanı qulaǵına tutpastan jeke sóylesiwler alıp barıwǵa múmkinshilik beredi), hám paydalanıwshılarǵa óz smartfonlarınan medianı sımsız tıńlawǵa imkaniyat beretuǵın Bluetooth qosılǵan quwatlı dinamikler.

Qaplar soqqılardan ortasha qorǵanıw hám tırnalıwdan jaqsı qorǵanıw beretuǵın salıstırmalı arzan rezina yamasa jumsaq plastik qaplardan baslap, rezina qaplama menen qattı sırtqı qabıqtı birgelikte qollanatuǵın qımbatıraq, awır jumıs ushın arnalǵan qaplarǵa shekem boladı. Ayırım qaplar "kitap" tárizli formaǵa iye bolıp, paydalanıwshı qurılmanı qollanıw ushın ashatuǵın qaplamaǵa iye; qaplama jabıq bolǵanda, ol ekrandı qorǵaydı. Ayırım "kitap" tárizli qaplarda kredit kartaları ushın qosımsha qaltalar bar, bul adamlarǵa olardı shıjlan sıpatında paydalanıwǵa múmkinshilik beredi.

Aksessuarlarǵa smartfon óndiriwshisi tárepinen satılatuǵın ónimler hám basqa óndiriwshiler tárepinen islengen úylesimli ónimler kiredi.

Biraq, Apple sıyaqlı ayırım kompaniyalar "uglerod izlerin azaytıw" hám t.b. sebepler menen smartfonlarǵa zaryadlaǵıshlardı qosıwdı toqtattı, bul kóp sanlı tutınıwshılardıń zaryadlaw adapterleri ushın qosımsha tólewine alıp keldi.

Programmalıq támiynatı

Mobil operaciyalıq sistemalar

Mobil operaciyalıq sistema (yamasa mobil OS) - bul telefonlar, planshetler, aqıllı saatlar yamasa basqa mobil qurılmalar ushın operaciyalıq sistema. Dúnya júzi boyınsha, Android hám IOS paydalanıw úlesi boyınsha eń kóp qollanılatuǵın eki mobil operaciyalıq sistema bolıp esaplanadı, birinshi atalǵanı 2013-jıldan baslap barlıq qurılmalarda dúnya júzi boyınsha eń kóp satılatuǵın OS bolıp kelmekte.

Mobil operaciyalıq sistemalar jeke kompyuter operaciyalıq sistemasınıń ózgesheliklerin mobil yamasa qolda uslap júriwge qolaylı basqa ózgeshelikler menen biriktiredi; ádette tómendegilerdiń kópshiligin óz ishine aladı hám házirgi zaman mobil sistemalarında olar zárúrli dep esaplanadı: sensorlı ekran, uyalı baylanıs, Bluetooth, Wi-Fi Protected Access, Wi-Fi, Global jaylasıw sisteması (GPS) mobil navigaciya, video hám bir kadrlı súwret kameraları, sózdi tanıw, dawıs jazǵısh, muzıka oynatqısh, jaqın maydan baylanısı hám infraqızıl nurlandırǵısh. 2018-jıldıń birinshi kvartalına kelip, 383 millionnan aslam smartfon satılǵan bolıp, olardıń 85,9 procenti Android, 14,1 procenti iOS sistemasında isleydi hám basqa OS larda isleytuǵın smartfonlardıń sanı oǵada az. Android ózi Windows ataqlı desktop operaciyalıq sistemasınan da keń tarqalǵan, ulıwma alǵanda, smartfon qollanıwı (hátte planshetlersiz de) desktop kompyuterlerin qollanıwdan asıp ketedi. Basqa belgili mobil operaciyalıq sistemalar - Flyme OS hám Harmony OS.

Mobil baylanıs múmkinshiliklerine iye mobil qurılmalar (mısalı, smartfonlar) eki mobil operaciyalıq sistemanı óz ishine aladı - tiykarǵı paydalanıwshıǵa baǵdarlanǵan programmalıq platforma tómen dárejeli menshik haqıyqıy waqıt rejiminde isleytuǵın operaciyalıq sistema menen tolıqtırıladı, ol radio hám basqa da apparatlıq qurallardı basqaradı. Izertlewler kórsetkenindey, bul tómen dárejeli sistemalar bir qatar qáwipsizlik hálsizliklerine iye bolıwı múmkin, bul zıyanlı bazalıq stanciyalarǵa mobil qurılma ústinen joqarı dárejeli baqlaw ornatıwǵa múmkinshilik beredi.

Mobil qosımsha

Mobil qosımsha - bul mobil qurılmada, mısalı smartfonda islewge arnalǵan kompyuter programması. "Qosımsha" termini "programmalıq támiynat qosımshası" termininiń qısqartılǵan forması.

Qosımshalar dúkanları

Apple kompaniyasınıń 2008-jılı iyul ayında iPhone hám iPod Touch ushın App Store dúkanın ashıwı bir platformaǵa baǵdarlanǵan úshinshi tárep qosımshaların (programmalıq támiynat hám kompyuter programmaların) óndiriwshi tárepinen basqarılatuǵın onlayn tarqatıw usılın keń qollanıwǵa kirgizdi. Házirgi waqıtta video oyınlar, muzıkalıq ónimler hám biznes quralların óz ishine alǵan úlken kólemdegi qosımshalar bar. Sol waqıtqa shekem smartfon qosımshaların tarqatıw GetJar, Handango, Handmark hám PocketGear sıyaqlı bir neshe platforma ushın qosımshalar usınatuǵın úshinshi tárep dereklerine tiykarlanǵan edi. App Store dúkanınıń tabıslı bolıwınan keyin, basqa smartfon óndiriwshileri de óz qosımshalar dúkanların iske qostı, mısalı, Google kompaniyasınıń Android Market dúkanı (keyinirek Google Play Store dep ózgertildi) hám RIM kompaniyasınıń BlackBerry App World dúkanı, sonday-aq Android platformasına baylanıslı Aptoide, Cafe Bazaar, F-Droid, GetJar hám Opera Mobile Store sıyaqlı qosımshalar dúkanları payda boldı. 2014-jıldıń fevral ayında mobil qosımshalardı islep shıǵıwshılardıń 93% birinshi gezekte smartfonlardı maqset etip alǵan edi.

Házirgi smartfon brendleriniń dizimi

• Asus
• Gionee
• Google Pixel
• Honor
• HTC
• Huawei
• Infinix
• iPhone
• iQOO
• Itel
• Lava
• Lenovo
• Meizu
• Motorola
• Nokia
• Nothing
• Nubia
• OnePlus
• Oppo
• POCO
• Realme
• Redmi
• Samsung Galaxy
• Sharp
• Sony Xperia
• Tecno
• Umidigi
• Vivo
• Xiaomi
• ZTE