Kontentke ótiw

Adolf Gitler

Wikipedia — erkin enciklopediya
(Adolf Hitler degennen baǵdarlanǵan)
Adolf Gitler
Rásmiy portret. 1938-jıl
 Germaniya Fyurerı
 
Wákillik dáwiri
1934-jıl 2-avgust — 1945-jıl 30-aprel
Aldınǵı isker lawazım tiklendi;
Paul fon Gindenburg (reyxprezident retinde)
Keyingi isker lawazım biykar etildi;
Karl Dyonic (reyxprezident retinde)
Jeke maǵlıwmatları
Tuwılǵan sáne1889-jıl 20-aprel
Tuwılǵan jeriBraunau-am-Inn, Avstro-Vengriya
Qaytıs bolǵan sáne1945-jıl 30-aprel
Qaytıs bolǵan jeriBerlin
Ómirlik joldasıEva Braun
AnasıKlara Gitler
ÁkesiAlois Gitler

Adolf Gitler ((Nemecshe), nemisshe: [ˈaːdɔlf ˈhɪtlɐ] ( tıńlań); 1889-jıl 20-aprel, Braunau-am-Inn, Avsro-Vengriya — 1945-jıl 30-aprel, Berlin) — Avstriyada tuwılǵan nemis mámleket hám siyasiy ǵayratker, nacional-socializm tiykarlawshilerinen biri, 1933-jıldan 1945-jılda óz janına qas etıwıne shekem nacist Germaniya diktatorı. 1933-jılda nacional-socialistik nemis jumısshı partiyası jetekshisi retinde húkimetke kelip, reyx kancleri boldı. 1934-jılda fyurer hám reyxskancler ataǵına iye boldı. 1939-jıl 1-sentyabrde Polshaǵa hújim etip, ekinshi jáhán urısı baslandı, nátiyjede 70 millionnan artıq kisi qaytıs boldı. Urıs dawamında áskeriy operaciyalarda aktiv qatnas etdi hám Xolokostda oraylıq rol oynadı, onıń jábirleniwshileri 6 millionǵa jaqın Evropa evreyleri hám basqa etnik jáne social toparlardıń kóplegen wákilleri boldı.

Avstriya-Vengriyanıń Braunau-am-Inn qalasında tuwılǵan Gitler Lenc qalası janında ósken. 1908-jildan Vena qalasında jasap, 1913-jılı Germaniyaģa kóship ótedi. Birinshi jáhán urısı dáwirinde Germaniya armiyasında xızmet etip, bir qatar sıylıqlardı qolǵa kirgizgen.1919-jılı nacional-socialistlik Germaniya jumisshi partiyasınıń (NSDAP) aldıģı bolģan Germaniya jumisshi partiyasına aģza bolgan, 1921-jili bolsa NSDAPtıń jetekshisi bolgan. 1923-jılı Myunxendegi «pivo putchı» waqtında hákimiyattı qolga kirgiziwge urınıwı nátiyjesiz bolip, 5 jil qamaq jazasına húkim etilgen. Qamaqxanada ómirbayanınıń birinshi tomın hám «Menin gúresim» ((Nemecshe)) siyasiy manifestın jazǵan. 1924-jılı múddetinen burın azat etilgennen keyin Versal shártnamasına qarsı shıqtı hám xarizmatik orator sıpatında óziniń shıǵıp sóylegen sózlerinde pangermanizm, antisemitizm hám antikommunizmdi propoganda qilģan. Xalıqaralıq kapitalizm hám kommunizmdi evrey til biriktiriwiniń bir bólegi sıpatında qaralaģan.