Adolf Gitler
| Adolf Gitler | |
|---|---|
(Nemecshe) | |
 Rásmiy portret. 1938-jıl | |
 .svg) | |
|
Wákillik dáwiri 1934-jıl 2-avgust — 1945-jıl 30-aprel | |
| Aldınǵı isker |
lawazım tiklendi; Paul fon Gindenburg (reyxprezident retinde) |
| Keyingi isker |
lawazım biykar etildi; Karl Dyonic (reyxprezident retinde) |
| Jeke maǵlıwmatları | |
| Tuwılǵan sáne | 1889-jıl 20-aprel |
| Tuwılǵan jeri | Braunau-am-Inn, Avstro-Vengriya |
| Qaytıs bolǵan sáne | 1945-jıl 30-aprel |
| Qaytıs bolǵan jeri | Berlin |
| Ómirlik joldası | Eva Braun |
| Anası | Klara Gitler |
| Ákesi | Alois Gitler |
Adolf Gitler ((Nemecshe), nemisshe: [ˈaːdɔlf ˈhɪtlɐ] (
tıńlań); 1889-jıl 20-aprel, Braunau-am-Inn, Avsro-Vengriya — 1945-jıl 30-aprel, Berlin) — Avstriyada tuwılǵan nemis mámleket hám siyasiy ǵayratker, nacional-socializm tiykarlawshilerinen biri, 1933-jıldan 1945-jılda óz janına qas etıwıne shekem nacist Germaniya diktatorı. 1933-jılda nacional-socialistik nemis jumısshı partiyası jetekshisi retinde húkimetke kelip, reyx kancleri boldı. 1934-jılda fyurer hám reyxskancler ataǵına iye boldı. 1939-jıl 1-sentyabrde Polshaǵa hújim etip, ekinshi jáhán urısı baslandı, nátiyjede 70 millionnan artıq kisi qaytıs boldı. Urıs dawamında áskeriy operaciyalarda aktiv qatnas etdi hám Xolokostda oraylıq rol oynadı, onıń jábirleniwshileri 6 millionǵa jaqın Evropa evreyleri hám basqa etnik jáne social toparlardıń kóplegen wákilleri boldı.
Avstriya-Vengriyanıń Braunau-am-Inn qalasında tuwılǵan Gitler Lenc qalası janında ósken. 1908-jildan Vena qalasında jasap, 1913-jılı Germaniyaģa kóship ótedi. Birinshi jáhán urısı dáwirinde Germaniya armiyasında xızmet etip, bir qatar sıylıqlardı qolǵa kirgizgen.1919-jılı nacional-socialistlik Germaniya jumisshi partiyasınıń (NSDAP) aldıģı bolģan Germaniya jumisshi partiyasına aģza bolgan, 1921-jili bolsa NSDAPtıń jetekshisi bolgan. 1923-jılı Myunxendegi «pivo putchı» waqtında hákimiyattı qolga kirgiziwge urınıwı nátiyjesiz bolip, 5 jil qamaq jazasına húkim etilgen. Qamaqxanada ómirbayanınıń birinshi tomın hám «Menin gúresim» ((Nemecshe)) siyasiy manifestın jazǵan. 1924-jılı múddetinen burın azat etilgennen keyin Versal shártnamasına qarsı shıqtı hám xarizmatik orator sıpatında óziniń shıǵıp sóylegen sózlerinde pangermanizm, antisemitizm hám antikommunizmdi propoganda qilģan. Xalıqaralıq kapitalizm hám kommunizmdi evrey til biriktiriwiniń bir bólegi sıpatında qaralaģan.