Helmut Schmidt

Helmut Heinrich Waldemar Schmidt
Gelmut Schmidt (1977)
GFR Federal kantsleri
Prezident	Gustav Xayneman Valter Sheel Karl Kartens
GFR Sırtqı isler ministri
Húkimet baslıǵı	Gelmut Schmidt
GFR finans ministri
Húkimet baslıǵı	Willi Brandt
GFR ekonomika ministri
Húkimet baslıǵı	Willi Brandt
GFR qorǵanıw ministri
Húkimet baslıǵı	Willi Brandt
Jeke maǵlıwmatları
Tuwılǵan sáne	23-dekabr 1918(1918-12-23)
Tuwılǵan jeri	Hamburg, Germaniya imperiyası
Qaytıs bolǵan sáne	10-noyabr 2015(2015-11-10) (96 jasta)
Siyasiy partiyası	Germaniya social-demakratiyalıq partiyası
Ómirlik joldası	Loki Schmidt
Balaları	Suzanna Schmidt
Ata-anası	Gustav Lyudvig Schmidt Lyudovika Schmidt
Sıylıqları
Urıslar	Ekinshi Jáhán urısı

Helmut Heinrich Waldemar Schmidt (aytılıwı: Helmut Haing'ish Uoldemar Shmit; 1918-jıl 23-dekabr, Hamburg, Germaniya imperiyasi — 2015-jıl 10-noyabr, Hamburg, Germaniya) — nemis social-demokrat siyasatshısı. Germaniyanıń besinshi federal kansleri (1974-1982).

Ómiri

Jaslıq jılları

Helmut Heinrich Waldemar Schmidt 1918-jıl 23-dekabrde Hamburgta tuwılǵan.

Schmidttiń ákesi Gustav Lyudvig (1888-1981) evrey isbilermenniń nekesiz tuwılǵan balası bolıp, onı shańaraq uzaq waqıt jasırıp kelgen. Bul waqıya tek 1984-jılda ǵana Schmidttiń ruxsatı menen Franciyanıń burınǵı prezidenti Valeri Jiskar d'Esten tárepinen ashkaralanǵan.

Nacistler menen baylanısları hám áskeriy xizmeti

1936-jılda Schmidt Nyurnberg partiyası syezdi sheńberinde bolıp ótken Adolf Hitlerdiń Hamburgtan Nyurnbergke shekem marshida qatnaydı, tarıyxshı Heinrich Vinklerdiń sózlerine qaraǵanda, nacistler úgitiniń quramı bolǵan „socialistlik“ hám "birdemlik" ideyalarınan tásirlenedi. Schmidt ózi jazǵan „Balalıq yadları“ shıǵarmasında, onıń kelip shıǵıwı (Mischlinge) milliy socializmdi biykar etiwge tásir etkenin aytadı. 1941-jılda rezervtegi leytenant ataǵı menen Berlindegi Luftwaffe Joqarı komandirligine ótkerildi. Ekinshi Jáhán urısı waqtında, 1941-jıl avgusttan Schmidt Shıǵıs fronttaǵı 1-tank diviziyasınıń jeńil zenit diviziyasında oficer bolıp xızmet etti. Ol Leningrad wálayatına jiberildi hám qalanı qamal qılıwda qatnastı, bul ushın ol ekinshi dárejeli Temir xoch medalın aldı. 1942-jıl yanvardan Berlin hám Bernaudaǵı hawa ministrliginde jeńil zenit artilleriyasın tayarlaw qaǵıydaları boyınsha máslahátshi bolǵan. 1944-jıl dekabrden Batıs frontta batareya komandiri bolıp xızmet etti, 1945-jıl mart ayında birlespeshiler tárepinen tutqınǵa alındı hám avgustqa shekem tutqınlıqta qaldı .

Urıstan keyingi jıllar hám siyasıy mártebe

Urıstan keyin Schmidt Hamburg universitetinde ekonomika hám siyasattanıw fakultetinde oqıdı hám onı 1949-jılda tamamladı. 1946-jılda Germaniya social-demokratiyalıq partiyasına (SDP) qosıldı. 1947-1948-jıllarda ol SDP menen jaqın sheriklik etken nemis studentleri socialistlik birlespesin (keyinirek 1948-1951-jıllarda Jan van Nes Ziegler) basqarǵan.

Oqıwdı tamamlaǵannan keyin, Karl Shiller basshılıǵındaǵı Hamburg ekonomika hám transport bóliminde isledi. 1953–1961-jıllarda Bundestag deputatı bolǵan. 1961–1965-jıllarda ishki jumıslar boyınsha Hamburg senatorı bolǵan.

1965-jılda Bundestagqa qayta saylandı. 1967-1969-jıllarda — Bundestagtiń social-demokratiyalıq fraksiyası baslıǵı boldı. 1967-jılda SDP baslıǵınıń orınbasarı etip saylandı. 1969-jılda dúzilgen Willy Brandttıń húkimette qorǵaw ministri boldı. Keyinirek ol federal ekonomika, finans ministrliklerin basqardı, hátte eki hápte dawamında Sırtqı isler ministrligin de basqarǵan.

Kanslerlik

Schmidttiń jerlew máresimi, Hamburg, 23-noyabr 2015-jıl

Ekonomikalıq statistika

Jıl	Napaqa	Inflaciya	Koeficient	Ámelde
1975	11.1%		+5.1%
1976	11.0%		+6.7%
1977	9.9%		+6.2%
1978		+2.7%	0
1979	4.5%		+0.4%
1980	4%			-1.5%
1981	4%			-2.3%
1982	5.8%		+0.6%

1974-jıl 16-mayda Willi Brandt jánjel artınan napaqaǵa shıqqanınan keyin Germaniya Federal kansleri boldı .

Ishki siyasatta ol, tiykarınan, Qızıl Armiya fraksiyasınan shıqqan shep qanat terrorizmine qarsı qattı gúresti jaqladı. 1976 hám 1980-jıllardaǵı parlament saylawlarında SDP jeńip shıǵıwına úles qostı.

Sırtqı siyasatta Schmidt Helsinki kelisimlerine qol qoyıw baslamashılarınan biri bolǵan (1975-jıl). Willi Brandt penen salıstırǵanda, ol kóbirek amerika tárep edi. Ol NATO menen Germaniya Federativ Respublikası aymaǵında Pershing-2 raketaların jaylastırıw boyınsha ózara kelisimler alıp bardı. Usınıń menen birge, ol Sovet basshısı Leonid Brejnev penen jaqsı jeke munasábetlerge iye edi, biraq bul munasábetler 1979-jıl aqırında Sovet áskerleri Awǵanstanǵa kirgeninen keyin jáne de quramalılastı. Germaniya AQSh quwatlawı menen 1980-jılda Moskvada bolıp ótken Olimpiada oyınlarına xalıq aralıq boykot daǵaza etiliwin hám awǵan áyyemgi ommunistlik kúshlerin qollap-quwatlaw dástúrlerin qollap-quwatladi. Biraq, Schmidt SSSR menen baylanıslardı biykar etpedi hám ol hátte 1980-jıl iyun ayı aqırı - iyul ayınıń basında Moskvaǵa keldi hám Sovet administraciyası menen ózara kelisiwler alıp bardı .

Ekonomikada Schmidt 1979-jılǵı global neft daǵdarısı menen baylanıslı saldamalı máselelerge dus keldi.

1982-jılda Schmidttiń SDP aǵzaları bolmaǵan koaliciya aǵzaların ministrler mákemesinen shıǵarıp taslaw hám bir partiyalı húkimetti shólkemlestiriwge urınıwınan keyin, Bundestag oǵan salıstırǵanda isenimsizlik votumın járiyaladı hám Xristian demokrat Helmut Koldı jańa kansler etip tastıyıqladi. 1982-jılda ol óz birdemligin kórsetiw ushın "Polsha Polsha bolıwı ushın" dástúrin qollap-quwatlawda qatnastı.

Kanslerlikten soń

1983-jıldan — «Die Zeit» háptelik gazetasında redaktor bolıp islegen.

Ólimi

Loki hám Helmut Schmidtlerdiń qábri

Ol 2015-jıl 10-noyabrde Hamburgta dúnyadan ótti.

Jeke ómiri

Gelmut Schmidt zayıbı menen, 1977-jıl

Galereya

Shmidt Erich Honecker, Gerald Ford hám Bruno Kreiskyler menen, Helsinki, 1975-jıl.	Schmidt Ronald Reagan menen, Bonn, 30-noyabr 1978-jıl.	AQSh prezidenti Jimmi Karter hám Shmidt, 1977-jıl iyul.

Siltemeler

• Helmut Schmidt — Hamburgning mashhur shaxslari[sayt islemeydi] (Germ.)
• Nemis tarixiy muzeyi veb-saytidagi qisqacha tarjimai holi (Germ.)