Kontentke ótiw

Georg Michaelis

Wikipedia, erkin enciklopediya
Georg Michaelis
nemisshe Georg Michaelis
Germaniya Imperiyası kansleri
Monarx Vilgelm II
Prussiya ministr-prezidenti
Jeke maǵlıwmatları
Tuwılǵan sáne8-sentyabr 1857-jıl
Tuwılǵan jeriXaynov, Seleziya, Prussiya patshalıǵı
Qaytıs bolǵan sáne24-iyul 1936(1936-07-24)[1] (78 jasta)
Milletinemis
Siyasiy partiyasıMilliy Xalıq Partiyası
Ómirlik joldasıMargaret Shmit
BalalarıElizabetta
Sharlotta
Emma
Georg Silvestr
Vilgelm
Eva
Marta
Diniprotestant
UrıslarBirinshi jáhán urısı
Tuwılǵan sánesi8-sentyabr 1857(1857-09-08)[1]
Qaytıs bolǵan sánesi24-iyul 1936(1936-07-24)[1] (78 jasta)

Georg Michaelis (1857-jıl 8-sentyabr Haynau, Seleziya, Prussiya Patshalıǵı — 1936-jıl 24-iyul, Bad-Zarov, Brandenburg, Nacistler Germaniyası) 1917-jılda úsh yarım ay Germaniya imperiyasınıń kansleri bolǵan. Ol baylardan bolmaǵan birinshi kansler edi. Bizneste ekonomikalıq tájiriybege iye bolǵan Michaelistiń tiykarǵı jetiskenligi húkimran sheńberlerdi Rossiya menen tınıshlıq pitimlerin baslawǵa úndegeni boldı. Urıstıń tamamlanıwı jaqın ekenligin oylap, ol Orta Evropa (Mitteleuropa) ǵalaba-xabar quralları arqalı urıs aqırında qayta tikleniwdi ańsatlastırıw ushın infrasistemanı rawajlandırıwdı xoshametlentirdi. Ol házil-dálkekten biraz jıraqlaw xarakterge iye, texnoloklıǵı menen ataqlı bolǵan. Mixaelis kansler sıpatındaǵı qısqa múddettegi kanslerlik lawazımında logistika hám támiynattıń sheship bolmaytuǵın máselelerine dus keldi.

Michaelis, Prussiyanıń Sileziya wálayatındaǵı Haynau qalasında tuwılǵan, Frankfurtta (Oder) ósken. Ol 1876 -1884-jıllarda Breslau universiteti, Leypsig universiteti hám Vyurtsburg universitetinde huqıqtanıw boyınsha oqıǵan hám huqıq pánleri doktorı dárejesine erisken.

1885—89-jıllarda Yaponiyanıń Tokio qalasında Germaniya pánleri jámiyeti yuridikalıq fakultetiniń huqıq professorı sıpatında jasap islegen[2].

Germaniyaǵa qaytıp kelgennen keyin, ol Prussiya administraciyasınıń aǵzası boldı. 1909-jılda Berlinde Prussiya gáziyneshiliginde mámleket xatkeri orınbasarı etip tayınlandı. 1915-jıldan baslap ol Birinshi jáhán urısı dáwirinde Prussiya mákke hám biydayın basqarıw ushın juwapker bolǵan Reichsgetreidestelleni basqarǵan[2].

Kanslerlik dáwiri

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]

1917-jıl 10 yaki 13-iyulde Reyxstag hám Joqarı Armiya komandirligi (OHL) Teobald fon Betman Xollvegti napaqaǵa shıǵıwına májbúr etkennen keyin, Michaelis Germaniya kancleri hám Prussiya ministr-prezidenti lawazımında qápelimde kandidat retinde payda boldı. Armiya komandiri Pol fon Hindenburg onıń kandidatlıǵına razı boldı, sebebi Michaelis armiyanıń adamı edi.

Ol Prussiya Finans ministrliginde Mámleket xatkeri orınbasarı hám azıq-awqat támiynatı boyınsha komissarı lawazımlarında bir neshe márte OHLǵa kelgen, sonda onıń shaqqanlıǵı oficerlerde jaqsı tásirler qaldırǵan edi.

Mixaelis „Germaniyanıń birinshi burjuaz kansleri“ sıpatında táriyplengen, sebebi ol Prussiya hám Germaniya ústinen 400 jıllıq húkimranlıq etken Gogensollern monarxiyası dáwirinde bas ministr lawazımında jumıs islegen birden-bir ataqsız shaxs edi. Biraq perde artında qadaǵalawdı saqlap turıwshı Germaniya Bas shtabınıń kúshleri ámelde edi.

19-iyul kúni Reyxstag Erzbergertiń „anneksiyalarsız hám bajılarsız tınıshlıq“ haqqındaǵı tınıshlıq rezolyuciyasın qabıl qıldı. Húkimettiń bahalardıń asıwı, miynet haqın asırıw talapları, is taslawlar hám kúsheyip baratırǵan ekonomikalıq xaus ústinen qadaǵalaw ornatıwǵa ılayıq emesligi „siyasıy dáldalshılar“dı húkimet jılawın áskeriy qolǵa ótiwıne sebep boldı. Kayzerge Reyxstagtı basqara alatuǵın, armiyaǵa bolsa „Germaniya paraxatshılıǵı“n ornata alatuǵın kansler kerek edi.

1917-jıl 25-iyulda Mixaelis taxt miyrasxorı shahzadaǵa:

dedi. Biraq bul Mixaelistiń abroylı epizodtaǵı roli hám Reyxstagtıń pútkilley jabılıwına járdem beriw ushın mólsherlengen hiylesi edi.

Bolshevikler revolyuciyası Rossiya urıs háreketlerine shek qoyǵanınan keyin, armiya kópshilik partiyalardı Germaniyada turaqlılıqqa abay salıp qoyıp atır dep esapladı. Avstriya -Vengriya urıslar nátiyjesinde bankrot bolǵanın bilgen halda, ol tınıshlıq qálep atırǵanlıqların túsindi. Biraq áskerler hákimiyattı puqaralar qolına ótiwin qálemes edi. OHL Ukraina hám Baltıqboyı mámleketlerin biyqararlastırıwǵa hám sonıń menen Rossiyanıń rejimin kelisimlerge tartıw hám de german shegaraları buzılmaslıq kepilligin alıwǵa úmit etti. Biraq Michaelis pragmatik hám realist edi. Kansler 1917-jıl 14-avgustta Elzas-Lotaringiya táǵdirin talqılaǵan Ekinshi Kreuznach konferensiyasına basshılıq etti. Usınıs Germaniya boylap Prussiya-Gessian temirjolların baylanıstıratuǵın sociallıq-ekonomikalıq ózgerisler menen birlestirilgen integraciyalasqan federal mámleketti óz ishine aladı. Elzastıń jalǵanıwı Axen arqalı Belgiya tárepinen basıp alınǵan zonalar hám neytral Gollandiya boylap urıs siyasatınıń keńeyiwi edi. Longwiy Germaniya polat associaciyası sanaatınıń orayı edi. Ol Belgiya hám Lotaringiya shegarasında jaylasqan bolıp, Gollandiyanıń Maastrixt qalasına tutas edi. Nemis sanaatshıları, sonday-aq Thyssen hám Krupp, Franciyadan kepillik berilgen kómir jetkizip beriliwin qáler edi.

29-avgust kúni Axen qasındaǵı temirjol vagonında bolıp ótken jıynalısında Longwy—Briey jobası boyınsha oǵan „imkansız waziypa“ — urıstı „jáne on jıl“ dawam ettiriw wazıypası qoyıldı. Biraq Mitteleuropanıń ekonomikalıq jobası Tórtlik awqamı mámleketlerine baylanıslı edi. Ekinshi konferenciya baslamashıları Mámleket xatkeri Maks fon Kulman edi, Chernin hám Xohenlohe (Avstriya) hám de Michaelis baslıq etti.

Konferenciyada hámmeni nemislerdiń jeńisi haqqındaǵı ańızǵa isentiriw waziypası Michaelisqa tústi.

Aqır-aqıbette, bul joba boyınsha húkimet Reyxstag ústinen jeńiske eristi, tek bir kisi partiya rejege turaqlı túrde qarsılıq kórsetti. Ludendorff qol astındaǵı Watan partiyası hám OHL Ruminiya-Germaniyaǵa sistemasın Kayzer tárepdarları tárepinen táqip qılıwdı talap etdi. 7-oktyabrde náwbettegi konferenciya shaqırıldı. Mixaelis OHLnıń Avstriya menen jaqın munasábetlerine gúman menen qaradı. Michaelis, Dalmatiyaǵa Avstriyalılardan, sonıń menen birge, Belgiya qırǵaǵındaǵılardan jol ashıwdı talap etti.

Biraq jańa kansler retinde saylanǵan kandidat Reyxstagtiki emes, bálkim armiyaniki edi.

Onıń húkimeti

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
Ministrler Kabineti (1917-jıl iyul — oktyabr)
Mekeme Atı Hámelde Partiya
kansler Georg Michaelis 1917-jıl 14-iyul — 1917-jıl 24-oktyabr Joq
Germaniya vice-kansleri

Ishki isler xatkeri
Karl Xelferich 1916-jıl 22-may — 1917-jıl 23-oktyabr Joq
Sırtqı isler xatkeri Artur Zimmermann 1916-jıl 22-noyabr — 1917-jıl 6-avgust Joq
Richard von Kühlmann 1917-jıl 6-avgust — 1918-jıl 9-iyul Joq
Ádillik xatkeri Hermann Lisko 1909-jıl 25-oktyabr — 1917-jıl 5-avgust Joq
Pol von Krause 1917-jıl 7-avgust — 1919-jıl 13-fevral Joq
Teńiz flotı boyınsha xatker Eduard fon Kapelle 1916-jıl 15-mart — 1918-jıl 5-oktyabr Joq
Ekonomika boyınsha xatker Rudolf Shvander (aktyor) 1917-jıl 5-avgust — 1917-jıl 20-noyabr Joq
Azıq-awqat boyınsha xatker Adolf Tortilovich fon Batokki-Fribe 1916-jıl 26-may — 1917-jıl 6-avgust Joq
Vilgelm fon Valdou 1917-jıl 6-avgust — 1918-jıl 9-noyabr Joq
Pochta xatkeri Reinhold Kraetke 1901-jıl 6-may — 1917-jıl 5-avgust Joq
Otto Rüdlin 1917-jıl 6-avgust — 1919-jıl 19-yanvar Joq
Ǵaziyneshilik xatkeri Zigfrid fon Rodern 1916-jıl 22-may — 1918-jıl 13-noyabr Joq
Koloniyalar boyınsha xatker Vilgelm Solf 1911-jıl 20-noyabr — 1918-jıl 13-dekabr Joq
  1. 1,0 1,1 1,2 (unspecified title)
  2. 2,0 2,1 Chisholm 1922.
  3. Hanssen, „Diary of a Dying Empire“, p. 231.
  • Becker, Bert. Georg Michaelis: Ein preußischer Jurist im Japan der Meiji-Zeit; Briefe, Tagebuchnotizen, Dokumente 1885-1889 (german), München: Iudicium, 2001. 
  • von Braun, Magnus Freiherr. Von Ostpreussen bis Texas (german), 1955. 
  • Fischer, Fritz. Germany's Aims in the First World War, New York, 1967. 
  • Kitchen, Martin. The Silent Dictatorship: The Politics of the High Command under Hindenburg and Ludendorff 1916-1918, London, 1976. 
  • Michaelis, Georg. Fur Staat und Volk (german), Berlin, 1922. 
  • Regulski, Christoph. Die Reichskanzlerschaft von Georg Michaelis 1917: Deutschlands Entwicklung zur parlamentarisch-demokratischen Monarchie im Ersten Weltkrieg (german), Marburg: Tectum-Verlag, 2003. 
  • Snell (July 1951). Benedict XV, Wilson, Michaelis and German socialism. 
  • Strachan, Hew. First World War, London, 2003. 

Sırtqı siltemeler

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
  • Newspaper clippings about Georg Michaelis in the 20th Century Press Archives of the ZBW