Saabinaa04 atlı paydalanıwshınıń qosqan úlesi

2022 j. dekabrdiń 8

• 16:4316:43, 2022 j. dekabrdiń 8 parqı tariyxı +519 T Oscillyatoriya Taza bet jaratıldı: "Oscillyatoriya — ápiwayı jip tárizli, silekey perdesi bolmaǵan kletkasınıń eni uzını nan birneshe ese úlken. Oscillyato riya jibi denesi boylap birdey dúzilgen kletkalardan ibarat (6-súwret). Citoplazmada reńsiz centroplazma hám onı qorshap al- ǵan reńli xromatoplazma ajıraladı. Oscillyatoriya jibi óz aldına gormogoniylerge ajıralıp ketiw jolı menen kóbeyedi. Tábiyatta oscillyatoriyanı salı sabanları, {{shalshıq}} suwlar, háwiz..."
• 16:4216:42, 2022 j. dekabrdiń 8 parqı tariyxı +892 T Prokariotlar Taza bet jaratıldı: "Prokariotlar — yadrosı tolıq qáliplespegen, yaǵnıy haqıyqıy yadroǵa iye bolmaǵan organizmler. Násillik belgiler nukleotidlerde jaylasqan. DNK—dezoksiribonuklein kislota saqıyna tárizli formada boladı. Jınıslı kóbeyiw baqlanbaydı. Kletka orayı hám {{mitotik}} jip bolmaydı. Kletka amitoz jolı menen bólinedi. Kletkada plastida hám mitoxo ndriya sıyaqlı tiykarǵı organoidlar ushıraspaydı. Kletka qabıǵı murein yaki pektin zatınan..."
• 16:4116:41, 2022 j. dekabrdiń 8 parqı tariyxı +1501 T Viruslar Taza bet jaratıldı: "Viruslar. 1892-jılı rus ilimpazı D.I.Ivanovskiy temeki ósimliginde ushırasatuǵın temeki mozaykası dep atalıwshı kesellik qozdırıwshınıń ózine tán qásiyetlerin anıqladı. Usı kesellik qozdırıwshı viruslar bakteriyalı filtrden ótip ketiw qásiyetine iye. Nátiyjede saw temeki ósimligin filtrden ótken suyıqlıq penen zıyanlawǵa boladı. Aradan birneshe jıl ótkennen keyin F. Leffler hám P.Froshlar úy haywanlarında ushırasatuǵı..."
• 16:3516:35, 2022 j. dekabrdiń 8 parqı tariyxı +1783 T Idioadaptaciya Taza bet jaratıldı: "Idioadaptaciya organizmlerdiń anıq jasaw shárayatına beyimlesiwine járdem beretuǵın evolyucion ózgerisler esaplanadı. Aromorfozlardan ayırmashılıǵı, idioadaptaciya ulıwma beyimlesiw emes, bálkim jeke beyimlesiw menen baylanıslı. Olar organizmler dúzilisi dárejesin, {{tirishilik}} iskerligin atateklerge qaraǵanda joqarıǵa kótermeydi. Haywanlarda qorǵanıw reńi, mimikriya qubılısı, ósimliklerde samal, shıbın-shirkeyler, quslar járdemind..."
• 16:3316:33, 2022 j. dekabrdiń 8 parqı tariyxı +1250 T Beyimlesiw Taza bet jaratıldı: "Beyimlesiw bul – organizmlerdiń ishki hám sırtqı dúzilisi, organlar funkciyası, minez-qulqı hám tirishilik táriziniń belgili jasaw ortalıǵınıń jaǵdayına beyimlesiwi. Barlıq tiri organizmlerde ibarat bolǵan ózine tán beyimlesiw belgileri olardıń ózi jasap turǵan ortalıqta jasap qalıwı, tirishilik ushın gúreste jeńip shıǵıwı, normal násil qaldırıp óz belgilerin keyingi áwladlarına jetkeriwleri ushın imkaniyat tuwıladı. Beyi..."
• 16:3116:31, 2022 j. dekabrdiń 8 parqı tariyxı +1415 T Transformaciya Taza bet jaratıldı: "Málim shárayatta bir organizm násillik molekulası hár qanday bóleginiń ekinshi organizm násillik molekulası quramına birigiw hádiysesine «transformaciya» dep ataladı. Pnevmokokklardaǵı transformaciya hádiysesi 1928-jılı ingliz bakteriologı F. Griffit tárepinen ashılǵan. Onıń tájiriybesi pnevmokokklardıń eki túri – S hám R – shtammları ústinde ótkerilgen. Pnevmokokk bakteriyasınıń S shtammı arnawlı qosımsha kapsulaǵa iye bol..."
• 16:1816:18, 2022 j. dekabrdiń 8 parqı tariyxı +672 T Retropozonlar Taza bet jaratıldı: "Retropozonlar – kóshiw mexanizmi boyınsha retrotranspozonlarǵa uqsaydı, yaǵnıy olardıń nusqaları sintezlenip, basqa orınǵa kóshedi. Biraq tiykarǵı ayırmashılıq olar dúzilisi jaǵınan viruslarǵa ulıwma uqsamaydı hám nusqa kóshiriw ushın ózleride keri transkriptaza fermentine iye emes. Bul úsh túrdegi kóship júriwshi elementler organizmler genomınıń kóp muǵdarın quraydı. Ósimlikler genomınıń shamamenen 50%i transpozon hámretr..." sońǵı
• 16:1716:17, 2022 j. dekabrdiń 8 parqı tariyxı +539 T Retrotranspozonlar Taza bet jaratıldı: "Retrotranspozonlar – DNK nıń bir bólegi bolıp, olar dúzilisi jaǵınan RNK–saqlawshı viruslardı esletedi. Bunday elementler ózlerinen keri transkriptaza járdeminde óz nusqasın sintezlep, bul nusqanı DNKnıń basqa ornına kóship ótiwin(insersiyalanıwın) támiyinleydi. Kóshiw dawamında retrotranspozonlardıń eski nusqası óz ornında qaladı hám tek olardıń nusqası ǵana kóshiriledi. Nátiyjede DNK muǵdar jaqtan kóbeyedi. Úshinshi túrd..." sońǵı
• 16:1516:15, 2022 j. dekabrdiń 8 parqı tariyxı +1124 T Transpozonlar Taza bet jaratıldı: "Kóship júriwshi elementler {{organizmler}} evolyuciyasında áhmiyetli orın tutatuǵın genetikalıq birlikler bolıp, olar xromosomalardıń bir orınnan ekinshi orınǵa kóship júriwshi fragmentleri bolıp tabıladı. Bunday elementler ótken ásirdiń 40-jıllarında AQSh ilimpazı B. Mak Klintok tárepinen ashılǵan hám bul jumısı ushın ilimpaz 1984-jılı Xalıq aralıq Nobel sıylıǵı menen sıylıqlanǵan. Kóship júriwshi elementlerdiń úsh túr..." sońǵı
• 16:1316:13, 2022 j. dekabrdiń 8 parqı tariyxı +1942 T Plazmidler Taza bet jaratıldı: "Plazmidler kletkanıń tiykarǵı xromosomasınan bir neshe júz márte kishi DNK qos shınjırlı saqıynasınan ibarat. Plazmidler ortasha 3-10 dana genlerden dúzilgen hám eki toparǵa bólinedi. Bulardıń birinshisi transmissibl plazmid bolıp, ol transpozon yaki bakteriofag násillik molekulası sıyaqlı kletka tiykarǵı xromosomasınıń arnawlı DNK izbe-izligin kesip, rekombinaciya bola aladı. Transmissibl plazmid tiykarǵı xromosomaǵa birikkennen keyi..." sońǵı
• 16:1216:12, 2022 j. dekabrdiń 8 parqı tariyxı +813 T Xromosomalar Taza bet jaratıldı: "Tirishilik formalarınıń barlıǵı óz dúzilisi hám iskerligin belgilewshi násillik elementlerge iye. Viruslardıń násillik elementleri DNK yamasa RNK molekulasında kórsetilgen boladı. Prokariottıń tiykarǵı násillik apparatı saqıyna tárizli DNKdan ibarat bolıp, nukleoyd dep ataladı hám citoplazmada jaylasadı. Bakteriya DNK sı gistonlı {{beloklar}} menen kompleks payda etpeydi, nátiyjede xromosoma quramına kiriwshi barlıq genler «islep tur..." sońǵı

2022 j. dekabrdiń 7

• 17:3217:32, 2022 j. dekabrdiń 7 parqı tariyxı +2078 T Ontogenez Taza bet jaratıldı: "Tiri organizmlerdiń qáliplese baslawınan tirishiliginiń aqırına shekem izbe iz júz beretuǵın morfologialıq, fiziologialıq, bioximiyalıq ózgerisler jıyındısı {{individual}} rawajlanıw yaki ontogenez (grekshe onton – janzat, genezis – rawajlanıw sózlerinen alınǵan) delinedi. Ontogenez túsinigi 1866-jılda E. Gekkel tárepinen ilimge kiritilgen. Ontogenez jınıslı kóbeyetuǵın organizmlerde máyek kletkanıń rawajlanıwınan, jınıssız..."
• 17:2917:29, 2022 j. dekabrdiń 7 parqı tariyxı +1273 T Aminokislotalar Taza bet jaratıldı: "Aminokislotalar kishi molekulalı organikalıq birikpeler bolıp, organikalıq karbon kislotalardıń birikpelri bolıp esaplanadı. Tiriorganizmlerdegi beloklardıń hár túrliligi beloklar quramına kiriwshi aminokislotalardıń túrli variantlarda kombinaciyalar payda etiwisebepli támiyinlenedi. Aminokislotalar molekulası barlıq aminokislotalar ushın birdey bolǵan eki bólimnen, aminotopar (–NH2) hám karboksil topar (–COOH) jáne hár bir aminokislota u..." sońǵı
• 17:2617:26, 2022 j. dekabrdiń 7 parqı tariyxı +735 T Beloklar Taza bet jaratıldı: "Beloklar quramında C, O, H, N, S tutıwshı joqarı molekulyar biologiyalıq polimerler bolıp, olar 20 túrli aminokislotalardan quralǵan. Olar birinshi dárejeli biologiyalıq áhmiyetke iye ekenligi ushın proteinler (gekshe «protos» – birlemshi, áhmiyetli) dep ataladı. Tiri organizmlerdiń tirishilik procesleri kópshilik tárepten belok zatlarına hám olardıń biologiyalıq funkciyalarına baylanıslı. Beloklar {{viruslar}} hám barlıq tiri organizml..."
• 17:0517:05, 2022 j. dekabrdiń 7 parqı tariyxı +1253 T Soraw gáp Taza bet jaratıldı: "Mazmunı boyınsha sorawlı máni bildiretuǵın gáplerge soraw gáp delinedi. Sóylewshi ózi bilmegen nárselerin, is-háreket, waqıyalardı sorap biliw maqsetinde soraw gáplerdi qollanadı. Soraw gáptiń sorawlı máni bildiretuǵın bólegi basqa bóleklerine qaraǵanda kóterińki aytıladı. Jazıwda soraw gáptiń keynine soraw belgisi qoyıladı. Mısalı: Bala úydiń aldına shıǵıp, kelgen mashinanı kórmekshi boldı. Neshe dóńgelekli eken..."